Gelegen in het noord-oosten van Polen – in het geografische centrum van Europa  – wordt Podlasië de “Poolse groene long” genoemd. Iedereen die de beschaving wil ontvluchten zal er, in dit land van de bossen en de rivieren, rust vinden. Het belangrijkste deel ervan is de Narew, de “Poolse Amazone” enig in haar soort in Europa.

Mensen die bekend zijn met de westelijke en zuidelijke regio’s van Polen zullen wat verrast worden door de verwaarlozing van de infrastructuur in deze streek (zie wat er over geschreven is in Polen, een zelfportret.

Veel steden dragen nog steeds sporen van de langdurige verwaarlozing, maar de situatie is snel aan het verbeteren dankzij het Poolse lidmaatschap van de Europese Unie. Aan de andere kant, de tijd kabbelt er nog rustig en ontspannen voort (zonder de haast die de prijs is voor alle verder ontwikkelde beschavingen). Dit is een voorwaarde om de gewoonten en de sfeer van het verleden en ook respect voor traditie te behouden. In het verleden was deze multi-culturele streek, een “thuis” voor Polen (katholiek), Wit-Russen (orthodox), en daarvoor ook van joden. Dit blijkt uit tal van katholieke en orthodoxe kerken, die nog steeds vol stromen met gelovigen. Alleen de joodse synagogen zijn opgehouden te functioneren omdat hun volgelingen, door de holocaust, zijn weggevaagd uit Podlasië.

Wat geschiedenis
Podlasië is, historisch, een deel van Polen. De streken aan beide zijden van de rivier de Bug (midden- en hoog-Narew) behoorden tot de 11^de eeuw tot het “Kievse Rijk” en gingen later over naar Mazovië (dat een onafhankelijke vorstendom was) – dat was een betwist gebied van Litouwen – om uiteindelijk, in de 16^de eeuw, een deel van Polen te worden. Tijdens de Poolse delingen (na 1795) werd Podlasië gedeeld door de indringers, in het begin van de 19^de eeuw (toen het Hertogdom Warschau werd opgericht) werd het weer Pools. Later ging het mee over naar het Poolse Koninkrijk (dat onder Russisch bestuur stond). Het keerde opnieuw terug toen Polen herleefde (1918 – 1919).

Kontusz (een soort mannelijke bovenkleed) gedragen door de magnaat Branicki

Natuurlijke omgeving
Podlasië ligt in een vlakte. De geografische vorming van dit gebied is sterk beïnvloed door de jongste geologische periode – het Kwartair. In tegenstelling tot de gebieden die in het noorden liggen zijn er geen schilderachtige meren. Doordat de laatste ijstijd Polasië niet heeft bereikt is het terrein slechts weinig heuvelachtig.

Bij het dorp Waniewo

De werkelijke natuurlijke rijkdom van de streek ligt in de vallei “Boven Narew” die breed en ondiep, dus drassig is en daardoor unieke natuurwaarden heeft. Het is een van de grootste “wetlands” in Europa.

Een deel van deze vallei is beschermd als eigendom van het Nationale park “Narew” De belangrijkste reden voor de instelling ervan is het unieke karakter van de Narew want het water van deze  rivier stroomt nog in meerdere beddingen te gelijkertijd.  Deze soort rivier heet een “anastomose”. In de hele wereld zijn er slechts nog maar een paar van over, waaronder de Amazone en de Congo. Op de foto: de kaart van het Narew Nationaal Park.

De Narew in het dorp Waniewo

Tijdens overstromingen in de lente en in de zomer is de gehele vallei gevuld met water, daarom wordt het wel de “Poolse Amazone” genoemd. De Narew Valley is een paradijs voor vogels, zodat tienduizenden nestelende vogels en trekvogels, vooral die van de “wetlands”, er onderdak vinden.

Narew Nationaal Park ligt op slechts 15 km buiten Bialystok, de hoofdstad van dit gebied. Het bureau is in een historisch herenhuis in Kurowo. Het is de moeite waard om de reis naar de N.N.P. van daar uit te starten. Bezoekers kunnen op waterwegen in het park varen (kajaks, of speciale duwboten de “pychówka” genaamd), over fietspaden langs de rand van het park volgen en in het beschermingsgebied wandelen. De grote attracties zijn het natuurpad en de voetgangersbrug in de moerassen” van Kurowo en die tussen de dorpen Waniewo en Śliwno. Op de foto hierboven: de zetel van het Narew Nationaal Park, in Kurowo.

Loopbruggen in Kurowo

Bezoekers kunnen de talloze rivier-armpjes goed oversteken op de, met “handkracht” voortbewogen, pontjes.

Een pontje in Waniewo

Het culturele landschap

De historische (landelijke) architectuur in Podlasië heeft een unieke stijl, die alleen in deze streek voorkomt.

Een verschijningsvorm ervan is het versieren van deuren, ramen, lijsten, portieken, hoeken en dakranden van huizen met ornamenten gesneden in  planken en ook beschilderd met contrasterende kleuren. Dit soort verbanden – vaak afgekeken van de Russen, maar creatief ontwikkeld door de lokale kunstenaars – werd gangbaar in de jaren 1920-1940, en begon te verdwijnen in de jaren ’60, toen het hout werd vervangen door baksteen. Ook kenmerkend voor de architectuur in Podlasie zijn luifels en veranda’s, die vaak het meest decoratieve deel van de huizen zijn.

Het dorpje Tykocin

Helaas roept het huidige culturele landschap van Podlasië nogal trieste gedachten op. De tegenwoordige inwoners van deze streek hebben geen respect meer voor de lokale tradities. Niet alleen zijn ze gestopt met het versieren van hun huizen, neen zelfs veel ornamenten werden verwijderd of vernietigd tijdens renovaties van oude bouwwerken. Men kan er ook zien dat er talrijke voorbeelden van “foute” vernieuwingen die het locale  “cultuur landschap” bederven. Moderne , zoals een nare tegel of bestrating gemaakt met betonnen blokken “vloeken” met de oude houten huisjes.

Het dorpje Sokoły

Naast de natuurlijke waarden biedt Podlasië ook wat stedelijke aantrekkelijkheden:

Bialystok
Dit is hoofdstad van de provincie en de grootste stad in het noord-oosten van Polen, met een bevolking van 300 000 inwoners (het kreeg in de 17^de eeuw stadsrechten. Het  fungeert nu als het administratieve, economische, wetenschappelijke en culturele centrum van de streek.

Białystok

Tot de 17^de eeuw was het een kleine nederzetting. Het ontwikkelde zich in de 17^de eeuw dankzij de magnatenfamilie Branicki, die er haar residentie bouwde. Dat levert een belangrijke verbinding met Nederland op. Dat Branickipaleis werd ontworpen in de late 17^de eeuw door de Nederlandse architect Tielman van Gameren (lees: Een architect uit Utrecht). Dit prachtige en uitgestrekte paleis en parkcomplex wordt wel het Poolse Versailles genoemd.

Het Branicki paleis

Supraśl
Nu een stad, maar vroeger een nederzetting opgetrokken rond een orthodox klooster dat er in 1501 werd opgericht. De geschiedenis van Supraśl is onlosmakelijk verbonden met die van het klooster, dat door de eeuwen heen turbulente veranderingen onderging. Het werd opgericht als een orthodox klooster. Toen werd het een Uniate klooster, daarna een katholieke kerk en aan het einde van de 20^ste eeuw weer een orthodox klooster. Het is momenteel een kuuroord met twee grote attracties. Als eerste het ikonen-museum met een collectie van zo’n  1.200 iconen uit de 18e en 19e eeuw, religieuze voorwerpen en unieke fresco’s.

Iconenmuseum, Supraśl / Wikipedia

Dit is het eerste interactieve museum in Polen dat de heilige kunst van de Orthodoxe kerk toont. De tweede belangrijke toeristische trekpleister is het orthodoxe mannen- klooster van de Aankondiging van de Heilige Maagd Maria.

Tykocin
De historische stad die stadsrechten verwierf in 1422, ze verloor die in 1950  en kreeg ze opnieuw in 1998). Het is de oudst bewaard gebleven historisch stedelijke bebouwing van Podlasië. Het westelijke deel van de stad toont de kenmerken van de ruimtelijke ordening voor een joodse stad. Tot de Tweede Wereldoorlog was de ​​helft van de inwoners gewone joden die werden vermoord door de Duitsers in 1941. Het enige joodse wat overbeef van die joden in Tykocin zijn: de barokke synagoge uit 1642, het Talmoed Huis en de talrijke bakstenen huizen.

Joodse bakstenen huizen, Tykocin

De andere kostbare monumenten zijn de barokke kerk van de Heilige Drie-eenheid …

Kerk van de Heilige Drie-eenheid, Tykocin

… het complex van het Bernardine klooster en de ruïnes van het kasteel. De overage gebouwen in de stad zijn meestal van hout en oud, maar helaas tonen die nog de sporen van een langdurige verwaarlozing.

Houten huizen in Tykocin

De foto’s in deze paragraaf zijn van de hand (in 20130 van Marek Angiel – ze tonen het centrale deel van Podlasië: het Bialystok Plateau (Bialystok), het Mazovian hoogland (Tykocin, Krzyżewo, Mojsiki, Sokoły) en de Narew Vallei (Waniewo, Kurowo).

Mojsiki

Marek Angiel, Renata Głuszek

Lees ook: Podlasië (foto galerijen)

Marek Angiel –  een ontdekkingsreiziger, geograaf en zwerver, is actief in het cultiveren van zijn beroepen, is geboren in Gdansk, Varsovian door eigen keuze. Hij fotografeert het licht en de kleur van de natuur, steden, steden en dorpen. Hij ontmoet en ontdekt de identiteit van de Poolse streken op zijn zoektochten naar orde, harmonie en schoonheid in de culturele landschappen van zijn geboorteland. Hij houdt ook van de Poolse Karpaten, de Sudeten, de Poolse kust, Pommeren, Lake District, de wijdsheid van de Noordpool en het “interieur” van de steden.

Meer verhalen en foto’s van Marek Angiel:
Karpaten: Houten Kerken; Houten Tempels, Podlasië  (foto galerijen)