Motto:
Men kan andere volkeren niet begrijpen zonder kennis van hun geschiedenis.
Waarom zou men de geschiedenis van andere volkeren kennen? Omdat die een belangrijke invloed heeft op hun huidige houding en gedrag. Elke natie heeft zijn trauma’s en ervaringen die diep gegrift zijn in het collectieve geheugen. Dus is het de moeite waard om er van te weten om te begrijpen waarom mensen van een land zich gedragen zoals ze doen, waar hun angsten en vooroordelen vandaan komen. Men moet ook weten op welke successen zij trots kunnen zijn dus ook wie van hen heeft bijgedragen aan het gemeenschappelijke erfgoed van de mensheid.
De Poolse geschiedenis is rijk aan positieve herinneringen, maar helaas ook aan zeer bittere nederlagen en vernederingen. Op de politieke kaart van de wereld verscheen Polen pas laat in de 10de eeuw, doch binnen een paar eeuwen groeide het uit tot een der grootste staten van Europa. In deze tijd was het een voorbeeld van religieuze tolerantie. In de Unie van Lublin van 1569 zien sommigen een zekere analogie met de huidige Europese Unie. Het is ook opmerkelijk dat de Poolse adelsrepubliek toen der tijd het meest democratische regime was in een Europa dat destijds gedomineerd werd door absolute monarchieën.
Maar die machtige staat was niet in staat om de negatieve gevolgen van de politieke krachten, die ze zelf opriep (zoals het „liberum veto” dat de parlementaire debatten verlamde) te overwinnen. In een tijd waarin het naburige Pruisen en Rusland hun militaire macht versterkten, verviel Polen in anarchie en demoralisatie. Toen het weer ontwaakte was het te laat om zich te herstellen en de onafhankelijkheid te redden.
Het land betaalde een zeer hoge prijs het werd gedurende 123 jaar in delen gesplitst die, in bezit werden genomen door respectievelijjk Oostenrijk, Rusland en Pruisen; de „Poolse delingen”. Polen verdween zelfs geheel van de kaart van de Europa. Elke uiting van vaderlandsliefde werd vervolgd en veel patriotten verloren het leven. Maar de Polen gaven het niet op! In 1918, na de Eerste Wereldoorlog, buitten ze de politieke situatie volledig uit, vormden een eigen leger en begonnen met succes aan de wederopbouw van de eigen staat. Dit betekende ook het moeizame proces van het samenvoegen van de „post-partitie” gebieden. Daarop brak de Tweede Wereldoorlog uit met als gevolg een nieuwe deling tussen Duitsland en Rusland in 1939. Toen Polen in 1945 opnieuw terugkeerde op de kaart (dit keer zonder zelf daarover te mogen meepraten!) was het een totaal ander land met geheel nieuwe, andere grenzen, met ongekende wereldwijde migraties, niet meer zelfstandig en door het ijzeren gordijn afgesneden van de verdere ontwikkelingen in Europa. Het is de moeite waard om die beide momenten te vergelijken – die van 1918 en die van 1945!
Deze en andere factoren (de delingen, de nazi-misdaden, de massamoord op Poolse officieren in Katyn, het verlies van de oostelijke gebieden en de negatieve impact van het communistische systeem), betekent dat veel Polen nog steeds veel angst en vooroordelen ten opzichte van hun buren koesteren, hoewel ze zich, vandaag veiliger kunnen voelen dan ooit te voren binnen eigen maar sterk veranderde grenzen. Het is belangrijk dit allemaal te beseffen omdat men andere volken niet kan aanvoelen zonder het verdriet van hun verleden te kennen.
Die geschiedenis is hier heel compact geschreven met feiten in een notendop en op een eenvoudige manier. Iemand die meer wil weten over het Poolse verleden kan profiteren van de Engelstalige publicaties van professor Norman Davies, zoals “God’s Play-ground. A History of Poland Vol 1: The Origins to 1795, Vol 2: 1795 to the Present”, “Heart of Europe: The Past in Poland’s Present”, “Rising ’44. The Battle for Warsaw ” en nog veel meer.
Profesor Norman Davies over de Poolse geschiedenis. In het Engels met een Poolse ondertiteling.