Hieronder presenteren we een artikel dat geschreven is voor „Multilingualism in the educational space, uitgave VI”. Het is gepubliceerd door  de Udmurt Staats Universiteit in Rusland en werd geschreven door Renata Głuszek. De schrijfster bedankt hierbij de professor Nella Shutova van de USU voor de inspiratie en de audits voor dit artikel.

HOE EEN WEBSITE OVER TWEE CULTUREN TE MAKEN
DIE OOK NOG EENS ALGEMEEN AANTREKKELIJK IS

In de huidige steeds meer geglobaliseerde wereld wordt de kennis van de culturen van andere landen steeds noodzakelijker. Met de intensive en steeds dynamischer migratie wordt interculturele communicatie (opgevat als: een uitwisselingsproces van woorden, gedachten, gewoonten en gedragspatronen tussen mensen van verschillende culturen) een zeer belangrijk onderdeel van het vreedzaam samenleven van leden met zeer verschillende culturele achtergronden.

Het motto van de Pools-Nederlandse website „Polen voor Nederlanders” (PvN) – het onderwerp van dit artikel, is „Onbekend maakt onbemind”. Dat klinkt wellicht wat overdreven maar het rechtvaardigt de stelling dat kennis de beste manier is om elkaar te begrijpen. Want met een goed begrip van oorzaken van bepaalde verschijnselen kunnen, ook bij niet aanvaarden van sommige omgangsvormen en tradities, ook de niet gedeelde waarden toch gerespecteerd worden en zo beschermd worden tegen minachting. Een verder positief aspect van het leren over andere culturen is dan ook het voorkomen van de schadelijke stereotypen die leiden tot een negatieve houding ten opzichte van anderen.

In de moderne wereld wordt een zeer belangrijke educatieve rol op dit gebied vervuld, niet alleen door de traditionele massamedia zoals boeken, kranten, radio en televisie, maar ook door de communicatie via het Internet: indirect (website, blog, e-mail) of direct (chat, Skype). Die laatsten zorgen voor een eenvoudige toegang tot de mentaliteit, gewoonten, zeden, religie, tradities, sociale normen en andere factoren die de culturele patronen van de leden van (andere) gemeenschappen tonen.

Daar ligt ook de fundamentele reden voor het bouwen van de website „Polen voor Nederlanders”.

Het nieuwe logo – gemaakt door Andrzej Kopka (2014)

Niet ontworpen voor puur informatieve doeleinden, zoals zo vele, maar als een hulp-middel de aard van de Polen te duiden en te verklaren en waarom ze zich gedragen zoals ze doen. „Polen voor Nederlanders” bestaat sinds 3 januari 2012 (op internet – sinds 10 april 2012), het aantal unieke bezoekers is nu ruim 1 001 093 (31 maart 2019).

Aanvankelijk richtte PvN zich op een bepaalde doelgroep – de Nederlands-sprekende gemeenschap, met name de inwoners van Nederland. Maar er was ook een achterlig-gende gedachte – het idee om informatie over een ander land (haar geschiedenis, cultuur, geografie) te bieden in de lesstof bij het leren van vreemde talen. Elke student die een buitenlandse taal leert heeft behoefte aan teksten om te studeren, wanneer die worden ontleend aan een webplek als PvN, geeft dat gelegenheid om ook wat kennis over het land van belang op te doen. De student kan dan een verhaal van zijn of haar persoonlijke voorkeur kiezen en het leerproces zal minder saai zijn. Oorspronkelijk werd onze website in drie talen geschreven: Pools, Nederlands en Engels, maar in 2013 werd de inhoud ook in het Russisch vertaald door jonge Russische vertalers van de Oedmoert Staats Universiteit (afdeling Engels, vertaling en stilistiek), die belangstelling voor Polen hadden.

Het oude logo –- gemaakt door Renata (2012)

Waarom „Polen voor Nederlanders”? Deze keuze kwam een beetje toevallig door de ontmoeting (op Skype) met Han Tiggelaar uit Nederland. Uiteraard volgde er een uitwisseling van informatie over beide landen en culturen. Maar er waren meer redenen en randvoorwaarden voor het maken van een dergelijke uitgebreide webplek, zoals het verlangen om Polen en haar bewoners beter te begrijpen, de noodzaak om een aantal zaken uit te leggen en antwoorden te bieden op veel, vaak gedetailleerde, vragen.

Andere factoren die bijdroegen aan het ontstaan van PvN waren:

• De groeiende anti-Poolse gevoelens in Nederland aangewakkerd door de zeer nationalistische partij P.V.V. van Geert Wilders, die de wens opriep de negatieve stereotypen over Polen (slecht opgeleid en cultureel bekrompen) te weerleggen.
• De wens te tonen dat Polen zich, als land, zich snel ontwikkelt als gevolg van de welbestede subsidies van de Europese Unie.
• De wens de toeristische aantrekkelijkheid, die voor de Lage Landen vrij interes-sant kan zijn, te presenteren. (De directe aanleiding was een gezamenlijke reis van de PvN makers in 2010 door het prachtige Neder-Silezië, met als gevolg het idee dat de Nederlanders de kans zouden moeten krijgen dat prachtige land-schap te zien. Sindsdien is er elke volgende zomer een zwerftocht (tot nu toe 5) gevolgd met als doel het verzamelen van informatie en foto’s voor de website (met bijzondere aandacht voor de Nederlandse aspecten).
• Het besef dat de kennis over Polen in Nederland erg matig was en dat de Neder-landers onbekend waren met de vele fundamentele kwesties in verband met het dagelijks leven in Polen (dit doordat Polen nauwelijks een toeristische attractie was voor de Nederlanders).

Als het gaat om de schadelijke stereotypen zijn beiden, Polen én Nederlanders, niet onschuldig. De meeste Polen wonen in kleine steden en dorpen, voor hen is Nederland het land met euthanasie, prostitutie en drugs. Net zoals de Polen heel erg weinig over Nederland weten, weten de Nederlanders vaak niet of er in Polen bakstenen huizen en sneltreinen zijn en of er het hele jaar sneeuw is. Het is duidelijk dat er een behoefte is aan een tweezijdig uitwisseling van kennis.

„Polen voor Nederlanders” probeert een brede kijk op Polen en op de cultuur van haar inwoners te geven. Er is basisinformatie over het land, de politieke- en administratieve structuur, festivals, keuken, Polen, valuta en reizen (met het vliegtuig, auto, trein, bus, liften), hotels (die zeer belangrijk zijn voor bezoekers, waaronder toeristen). Er zijn ook foto’s en reisbeschrijvingen.

In Krakau – september 2009; Nederlander in Polen

Het belangrijkste idee is om het echte leven in Polen in beeld te brengen, dus proberen de schrijvers idealisering van het land te voorkomen. Maar men kan een ander land niet begrijpen zonder zelfs maar een schetsmatig kennis van haar geschiedenis.

Wij hebben dit duidelijk in de inleiding van het historische gedeelte van de website naar voren gebracht: – Waarom zou iemand de geschiedenis van andere landen moeten kennen? Omdat het een belangrijke invloed heeft op haar huidige houding en gedrag. Elk volk heeft zijn trauma’s en ervaringen die diep in het geheugen zijn gegraveerd. Het is de moeite waard daarvan kennis te hebben om te begrijpen waar-om mensen van het ene of andere land zich gedragen zoals ze doen, waar hun angsten en vooroordelen van-daan komen. Men dient ook te weten wat de successen zijn waar ze trots op kunnen zijn en welke ervan hebben bijgedragen aan het gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid.
De afbeelding: het geboorte logo – gemaakt door Renata met behulp van pen, ontbijtpapier en … lippenstift (2012).

De historische paragraaf in PvN is een compacte geschiedenis, „samengevat en zeer beknopt”, die gemakkelijk kan worden begrepen door de gemiddelde internetgebruiker, die immers gewend aan korte teksten met foto’s. Om de inhoud toch te verlevendigen, hebben de schrijvers veel links naar video’s op YouTube gemaakt die koppelen naar historisch materiaal of videomontages die fragmenten bevatten van films. Die kennis van de geschiedenis is het belangrijkst wanneer verschillende culturen elkaar ont-moeten. Zowel voor Polen als voor Nederland is de historische achtergrond belangrijk, Dat kan gemakkelijk worden gelezen in de vertaling van het historische deel van de webplek.

Voor Han Tiggelaar, een inwoner van een land dat sinds de oudheid in aanraking was met het Romeinse Rijk, was het moeilijk te begrijpen dat de periode van grote stenen bolwerken (de Teutoonse Ridderkastelen) zich in Polen niet eerder voordeed dan aan het einde van de 13^de eeuw (toen de steden in Nederland al heel behoorlijk waren ontwikkeld). Ook is het voor een Nederlander moeilijk de Napoleon Bonaparte cultus in Polen, die ook tot uiting komt in het Poolse volkslied, te begrijpen. Voor het Neder-landse volk wordt de keizer van Frankrijk alleen geassocieerd met de Franse bezetting, het verlies van haar zelfstandigheid en haar wereldmacht.

Renata met Han (2011)

Zonder kennis van de geschiedenis is het ook moeilijk de grote religiositeit van de Polen en de invloed ervan op hun houding en gedrag te begrijpen. Het zal een grote schok zijn geweest voor de gemiddelde Nederlander om paus Johannes Paulus II verheven boven de leden gezeten, te zien in het Poolse parlement. De reden van die religiositeit ligt in het pijnlijke verleden van Polen, dat meer dan een eeuw van de kaart van Europa was gewist. Zelfs spreken in het Pools was soms verboden. Na de Tweede Wereld-oorlog vonden mensen in sommige kerken een substituut voor vrijheid. Maar hier komt het probleem van het (nog steeds sterk) stereotype van de katholieke Pool vandaan want in onze dagen is de invloed van de kerk sterk gedaald en de Katholieke Pool wordt steeds meer een slechts „statistische” katholiek. Daarom kent PvN een paragraaf Sacrum contra profanum waarin getoond wordt dat ook de Polen aan het veranderen zijn, steeds dichter naar het atheïsme.

Het lijkt (nu) een goed idee om de Polen te tonen in De Polen: een zelfportret op basis van krantenartikelen, die worden ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. In termen van mentaliteit en houding ten opzichte van de wet (bijvoorbeeld). Polen en Nederlanders zijn zeer verschillend. Wellicht kan door deze paragraaf de Nederlander begrijpen dat sommige kanten (gezien van Nederland uit) van het Poolse karakter gevormd werden door de harde realiteit van het Poolse leven: de noodzaak om veel belachelijke regels te omzeilen en zich aan te passen aan de moeilijke economische situatie (in de periode van het communisme) of om zich te verzetten tegen de indringers die elk teken van de Poolse vaderlands liefde (in de 19^de eeuw) onderdrukten. De populariteit van die tekst (de zesde plaats in alle vier talen) van de bezoekers van de website bewijst dat dergelijke informatie hard nodig is.

Als het gaat om de interculturele communicatie is het heel belangrijk om niet alleen de verschillen tussen de culturen uit te leggen, maar ook de facetten die hen verenigen te tonen. Het besef dat er ook gemeenschappelijke kanten zijn in de geschiedenis van het gemeenschappelijke culturele en economische erfgoed helpt om de onverschilligheid te overwinnen. De wens om deze kanten te laten zien en te zoeken naar Nederlandse aanwijzingen in Polen was, van het begin af aan, aanwezig in het concept van de webplek (die leken ons waarschijnlijk na het ontdekken dat er in Neder-Silezië paleizen staan die ooit toebehoorden aan de Nederlandse aristocratie, waaronder een paleis en Kamenz gebouwd door de dochter van de eerste Nederlandse koning; Marianne van Oranje).

Kamenz, Een dame uit Nederland

Aanwijzingen als deze zijn niet zo belangrijk voor nabij gelegen landen met een hoge intensiteit aan onderlinge contacten, maar Polen en Nederland lijken voor elkaar zeer verre werelden te zijn. Toch waren hun relaties in het verleden heel sterk wat blijkt uit veel feiten (de handel in Gdansk, dat beschouwd werd als een Nederlandse stad, de nederzettingen in Zulawy, etc). Er zijn ook enkele Poolse aanwijzingen naar Nederland (bijvoorbeeld de vriendschap van Erasmus met Poolse edelen en, niet als minste, de Nederlandse bevrijding (WWII).

De schrijfster van dit artikel is opgegroeid in het tijdperk van het ijzeren gordijn. Toen was een bezoek aan het zogenaamde Westen erg moeilijk vanwege het beleid van de socialistische autoriteiten en het gebrek aan geld. De kennis van Nederland was zeer duister en vol stereotypen (windmolens, marihuana, tulpen), weinig mensen wisten van de significante bijdrage van de Nederlanders aan de Poolse cultuur en de geschiedenis (en omgekeerd). Het zoeken naar tekenen van die Nederlandse aanwezigheid op de Poolse bodem bracht veel verrassingen. Het was bekend dat in Zulawy ooit een sterke nederzetting van Nederlanders (Mennonieten) was, maar er volgden nog vele andere ontdekkingen – de wetenschap dat veel huizen in Gdansk werden gebouwd of ingericht door Nederlandse architecten en …

Groene Poort en brug over de rivier Motława  Stettin – Danzig

dat veel paleizen in Warschau in de tweede helft van de 17^de eeuw zijn ontworpen door een Nederlander – Tielman van Gameren (het typisch Poolse herenhuis dankt aan hem zijn karakteristieke uiterlijk) – Een architect uit Utrecht; de portretten van de koninklijke Wasa dynastie zijn gemaakt door de Nederlandse schilders Peter Danckerts de Rij en Pieter Claesz Soutman – Portrettisten van de Wasa; Koningin Beatrix sliep als baby in een mooie houten wieg uit Polen – een cadeau voor haar moeder, koningin Juliana – Een koninklijke wieg.

Op dezelfde manier kunnen Nederlanders heel verbaasd zijn over historische feiten. Veel Nederlandse lezers van de PvN-website hadden geen idee over de eeuwenlange aanwezigheid van Nederlandse doopsgezinden in Polen en van veel andere aspecten van de interculturele uitwisseling.

De aanwezigheid van Nederlanders in Polen is echter niet alleen een zaak van het verleden. Velen van hen hebben zich onlangs gevestigd  in Neder-Silezië, waar ze verscheiden activiteiten aanpakken, zoals pensions en agrotoerisme. Dus PvN heeft niet alleen een informatieve taak voor beide samenlevingen te vervullen – de Poolse en Nederlandse, maar steunt ook het slechten van barrières van vervreemding.

Een bijzonder geval is Rusland want Polen en Rusland zijn buurlanden dus zou de wederzijdse kennis van elkaar goed kunnen zijn. Echter, volgens het onderzoek van jonge vertalers weet de gemiddelde jonge Rus slechts weinig en dan nog oppervlakkig over Polen en zijn dus niet geïnteresseerd in dat land. Het vertalen van de PvN-website maakte Polen aantrekkelijker en leerden hen over de vele toeristische waarden en de Poolse geschiedenis zodat ze de Polen nu beter kunnen begrijpen dan voorheen. Dus de cognitieve waarde van de website heeft bewezen waardevol te zijn. Aan de andere kant de andere benadering van de gemeenschappelijke geschiedenis en de presentatie van een aantal feiten in een voor Russen negatief daglicht (wat sommigen zorgen zou kunnen baren) bracht hen geen grote veranderingen in de waardering van die gemeen-schappelijke geschiedenis.

Doordat onze website wordt bezocht door zowel Nederlanders als Russen, is het zeer interessant om hun belangstelling te vergelijken. Volgens de lijst van de meest gelezen paragrafen, zijn de Nederlanders vooral geïnteresseerd in de Poolse keuken en de Poolse dames en de Russen in de Poolse liederen en dansen. Dit wordt ook onder-steund door de zoektermen in de zoekmachines die YouTube-beelden presenteren. De Poolse dansen en liederen worden veelal door Russen bekeken maar de Nederlanders bekijken ook graag de paragraaf Pools liedboek.

Om kennis over de Poolse cultuur in Nederland uit te breiden publiceert PvN graag informatie over de Poolse culturele evenementen in dat land. We proberen ook om Nederlandse kunstenaars die zich tot ons wenden met verzoeken om ondersteuning te helpen. De formule van de website heeft bewezen heel interessant te zijn voor zowel de Nederlandse als de Russische bezoekers. De opmerkingen die ze geven vormen een zeer positieve terugkoppeling.

Het nut van de website blijkt ook uit de vele koppelingen (links) die andere sites naar PvN plaatsten Daaronder is bijvoorbeeld de Wikipedia („Doopsgezinden in de Lage Landen,” „Olędrzy”). De Google-zoekmachine plaatst vaak onze artikelen op topposities van de lijst (zoals bij de onderwerpen als: „Polen Toerisme”, „Polen Mennonieten”, „Krakau”, „Polen in WWII”, „Poolse liederen” en andere).

Concluderend kunnen we stellen dat het werk van twee dilettanten (de webplek „Polen voor Nederlanders”) een redelijk groot succes is. Het succes van de PvN website bracht ons op het idee van een tweeling website – Holandia bez tajemnic (Nederland zonder geheimen) te maken.

Die bestaat sinds 10 februari 2013 (op internet – sinds 27 maart 2013), het aantal unieke bezoekers is nu 470 030 (31 maart 2019). Meer visueel geavanceerd en rijk in termen van inhoud – door, onder andere meer bijdragen van anderen, kunnen we beide websites nog aantrekkelijker te maken. Het zou leuk zijn om hen te ondersteunen met de hulp van jonge vertegenwoordigers van de Poolse- en Nederlandse cultuur. Dankzij de Engels versies zijn ze ook toegankelijk voor veel mensen die Engels kennen. We willen graag dat onze websites een universele aantrekkingskracht hebben. We hopen dat ons voorbeeld (het maken van dergelijke websites) zal worden gevolgd in Rusland. Onze medewerking bij vertalingen kan blijvend zijn.

Renata Głuszek

Gepubliceerd: 8 februari 2015 / Updated: 31 maart 2019