Wroclaw – Neder-Silezië

Het doel van deze tocht was de veelzijdige aantrekkingskracht van de streek te ervaren. De Poolse Piast kastelen, de Duitse paleizen en de andere historische overblijfselen, de prachtige landschappen, het heilzame water en om te zien hoe het moeizame verleden bij het heden past. We zagen het allemaal.
 
  • Route: Wroclaw – Szczawno Zdrój – Cieplice Śląskie-Zdrój / Jelenia Góra
  • Datum: 25 augustus – 2 september 2010

Over Neder-Silezië

Neder-Silezië is de naam van het westelijke deel van Silezië (het zuidwestelijke deel van Polen, zie de opmerking hieronder). De naam komt waarschijnlijk oorspronkelijk van de Slavische stam Ślężanie, die in de bergen rond Sleza woonde.
Als gevolg van de grote rijkdom aan ertsen en mineralen (goud, ijzer, edelstenen) en ook de vruchtbaarheid van de bodem ter plaatse is Neder-Silezië altijd de plaats van een grote rivaliteit tussen Polen, Tsjechen en Duitsers geweest. De invloeden van elk van deze volken hebben een blijvende stempel gedrukt op de bezienswaardigheden en op de cultuur van de regio. De hoofdstad van Neder-Silezië is Wroclaw (in het Nederlands en in het Duits: Breslau).

Rond 990 heeft de Poolse vorst Mieszko I dit Silezië verworven en werd het in de Poolse staat opgenomen. Tot de 14de eeuw was het, onder het bewind van de Piast-dynastie, het economisch en ook demografisch het meest ontwikkelde deel van Polen.
Maar in de 12de eeuw, de tijdsperiode van het uiteenvallen van Polen (de versnippering van de staat in politiek onafhankelijke vorstendommen), aanvaardden de meeste Silezische vorsten het oppergezag van de Tsjechische koningen.
Ook raakten veel Slavische Piast-vorsten sterk gegermaniseerd onder invloed van hun Duitse vrouwen.
Foto: Piast prins Hendrik de Baardige, zoon van hertog Boleslaw I van Silezië-Breslau. 

In 1348 heeft koning Kazimierz Wielki (Casimier de Grote) afstand gedaan van zijn staatkundige rechten op Silezië – het ging om een tijdelijke oplossing, gedwongen door de financiële problemen van Polen, maar Polen is er nooit in geslaagd haar gezag te herstellen. In de 16de eeuw werd Silezië geregeerd door de Habsburgers, en in de 18de eeuw, als gevolg van de oorlogen tussen Oostenrijk en Pruisen, werd Silezië een deel van Pruisen. 

Pas na de Tweede Wereldoorlog werd Neder-Silezië aan Polen geschonken als een vergoeding voor de verloren oostelijke gebieden. (geannexeerd door de USSR – zie: de Poolse grenzen).

Museum over verdrevenen en ontheemden, Pławna (Lwówek)

De Duitse” bevolking werd totaal verdreven. Haar plaats is ingenomen door kolonisten uit het oosten” (en door Poolse emigranten uit andere landen). Vandaag zijn hier dus geen oorspronkelijke bewoners meer doch slechts repatrianten uit de verloren oostelijke landsdelen (en hun nakomelingen). Deze groepen bezitten elk nog hun eigen culturele tradities, dus ontbreekt er nog een gezamenlijke culturele identiteit. Dus bezitten deze nieuwe Neder-Sileziërs, bijvoorbeeld, geen gemeenschappelijke regionale klederdracht.

Mooi en levendig, is Neder-Silezië zeer aantrekkelijk voor toeristen en bezoekers. Het zuiden wordt gedomineerd door de Sudeten – een zeer schilderachtige bergketen die goed ontwikkelde toeristische voet- en wandelpaden heeft. Ook is het een heel populair wintersport gebied.

Karkonosze (deel van de Sudeten) / Beeld: Daria Niesler

De grote geneeskrachtige kwaliteiten – van lucht en water – betekenen dat er talrijke kuuroorden en sanatoria zijn. (Men kan een SPA resort herkennen aan het woordje Zdrój” in de naam: Lądek-Zdrój, Polanica-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Szczawno-Zdrój, enz.). Neder-Silezië heeft naast haar natuurlijke rijkdom aan landschappen en parken ook de paleizen, de landhuizen en Piast kastelen. Deze regio kent ook haar WO II mysteries” en is verder zeer aantrekkelijk voor schatzoekers”.

Maar… Neder-Silezië bestaat niet alleen uit prachtig gerestaureerde paleizen, maar ook uit de ruïnes van, de voormalig duitse, boerderijen de grote en stille getuigen van het verre verleden van het land. Vaak kun je inderdaad de indruk krijgen dat de tijd hier is stil blijven staan na de naoorlogse realiteit en dat de nakomelingen van de ontheemde Polen, net als hun ouders en grootouders, nog steeds bang zijn voor een terugkeer van die Duitsers, dat die angst dat alles maar tijdelijk is, zichtbaar is in de verwaarlozing van hun boerderijen en huizen. Het aanzien is vrij onplezierig, alsof oude bomen werden ontworteld en de nieuwe zijn nog niet echt zijn geworteld …

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Opmerking:
Er is een Neder- en een Opper-Silezië. De tweedeling stamt uit de tijd dat de twee lijnen van de Piast dynastie uiteen groeiden: de Wroclaw- en de Raciborska-lijn. Op dit moment wordt Opper-Silezië met haar hoofdstad Katowice, wel gezien als de meest geïndustrialiseerde regio van Polen. Bij Silezië denkt men, in het dagelijks gebruik, aan dat geïndustrialiseerde deel van Polen.

 WROCLAW / augustus 25-27

Accommodation
Het appartement aan de Oude Markt. Als gevolg van het vertrek uit het hotel verbleven we in het centrum voor relatief weinig geld en de dag kon beginnen met zelfgebrouwen koffie.

Een stukje geschiedenis

Wroclaw – een stad gebouwd in een streek die bewoond  werd door Slavische stam der Ślężanie – is de historische hoofdstad van Silezië en één van de oudste Poolse steden. Ze wordt al genoemd in de kronieken uit het jaar 1000 jaar. Vernoemd naar de legendarische stichter, de Tsjechische prins Wratislaw. Sinds het einde van de 10de eeuw was het één van de hoofdzetels van de Piast-staat. In april 1241, tijdens de Mongoolse invasie, is Wroclaw uitgebrand en verlaten. Na deze tragedie werd de stad opnieuw gebouwd volgens de maagdenburger wet. Na de dood van prins Hendrik VI de Goede in 1335 werd de stad een deel van het Tsjechische koninkrijk. Sinds 1416 kende Wroclaw een groeiende welvaart. Het was zelfs een tijdje lid van de Hanze.

Wroclaw 1493, Nuremberg Chronicle

In 1523 werd het zelfs protestants! In 1741 kwam als gevolg van de Silezische oorlogen (1740-1763, een reeks oorlogen tussen Pruisen en Oostenrijk om de macht in Silezië) het grootste deel van Silezië met Breslau onder het bewind van koning Frederik II van Pruisen. Tijdens de Napoleontische oorlogen was het land tijdelijk in Franse handen, maar na de val van Bonaparte kwam het opnieuw bij Pruisen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Silezië zwaar beschadigd. Op de Conferentie van Potsdam werden het verwoeste Wroclaw en Neder-Silezië aan Polen toegekend. Als het gevolg van dit besluit werden de Duitsers verdreven en vervangen door kolonisten uit de oostelijke gebieden van de voormalige Tweede Republiek Polen, hoofdzakelijk uit Lviv. Het is nu naar bevolking het vierde- en naar oppervlak het vijfde, poolse stadgebied.

Wroclaw was altijd een stad met een vlottende bevolking – mensen kwamen er wonen en vertrokken weer. Dit wordt herdacht met een speciaal monument. Afb. Renata Drygiel.

Oude stad  / 26 augustus

De Oude Markt is in grootte de tweede markt in Polen alleen die in Krakau is nog groter. Hij is in de jaren 1952-1955 herbouwd op de ruïnes en heeft een vierkante vorm. Elke zijde heeft haar eigen naam: de kant van Groene Phragpenning = oost, de kant van de gouden kop (met de „Świdnicka Cellar”, = „Schweidnitzer Kelder”) = zuid, de kant van de waag = west en de noordkant is de Markt van de zoetwaren.

De Oude Markt met Millennium Fontein / Afb. Renata Drygiel

De eerste avond kregen we veel regen, dus na een korte wandeling hebben we onze toevlucht gezocht in de „Świdnicka Kelder”, gelegen aan de zuidkant van het stadhuis. Met een ouderdom van ruim 700 jaar oud is het de oudste „kroeg” in Polen en een van de oudste in heel Europa. Men serveerde er het voortreffelijke „Świdnicki” bier.

Świdnicka Kelder / Afb. Klerachos Kapoutsis

Het verkennen van de markt met de omliggende straten vond de volgende dag plaats. Elke kant heeft haar attracties en bijna elk deel daarvan heeft haar eigen geschiedenis. De zoekers naar Nederlandse invloeden vinden die, in de architectuur van het huis „Onder de Griffioen”, gebouwd in de bekende stijl van het Nederlandse maniërisme. Ook is er een reconstructie van de schandpaal en een Millennium Fontein. Beeld: Renata Drygiel.

verder zijn er in elke gevelwand veel restaurants en cafés. Het indrukwekkenste gebouw is het laatgotische stadhuis, dat gelukkig niet ernstig beschadigd is tijdens WO II. De bouw ervan duurde meer dan 250 jaar (13de – 16de eeuw). Op dit moment is het Stedelijk Museum er in gevestigd, maar het fungeert ook als plaats voor representatieve doeleinden. In de 19de eeuw was het stadhuis erg verpauperd. Het heeft toen zelfs nog als militaire kazerne dienst gedaan.

Stadhuis / Beeld: Kolossos

Pas aan het einde van die eeuw is de restauratie begonnen en het was in die periode dat er in 1891, de pseudo-gotische beelden aan de buitenmuren toegevoegd werden. (beroemde burgers van Wroclaw stonden er model voor). Het interieur bestaat uit de beurshallen en een historische herinrichting.

De volgende stap was een bezoek aan het Oude Slachthuis (Stare Jatki) – de plaats waar de burgers van Wroclaw vlees en ook vet (voor de verlichting in huis) konden kopen. Deze plaats werd volledig verwoest tijdens WO II, maar is herbouwd. In de oude verkoopruimten kan men nu kunst (dus geen vlees meer) kopen. Er staan nu bronzen beelden van het slachtvee op de straat ervoor als monument ter herdenking en iedere vleeseter behoort hen te eren door hen dankbaar te strelen.

Rondlopend in Wroclaw stuiten de bezoekers op talrijke bronzen beeldjes van kabouters, die een symbool van de stad zijn. Hun geschiedenis stamt uit de jaren ‘80, uit de anti-communistische studentenbeweging die het Oranje Alternatief heette. Deze beweging organiseerde veel „hi-ha-happenings”. Die studenten tekenden er dwergen op de plaatsen waar de teksten tegen het regime door het stadsbestuur waren bedekt met verf. Op dit moment zijn er z’n 30 dwergen in Wroclaw en nieuwe (gemaakt door de kunstenaar Tomasz Moczek) blijven er opduiken.

Beeld: Renata Drygiel

Nieuw: de Salt Square is een voormalige Duitse schuilkelder tijdens de Tweede Wereldoorlog met een oppervlakte van 232 vierkante meter. Sinds de zomer van 2017 is open voor het publiek als museum en tentoonstelling faciliteit te zijn.

Duitse schuilkelder / afb. Adrian Sitko 

Bezoek Wroclaw met de Toeristenkaart

OSTRÓW TUMSKI – RACŁAWICE PANORAMA – MULTIMEDIA FONTEIN / Augustus 27

Op die dag werden drie punten van ons programma afgewerkt, als ochtend-, middag- en avondbesteding.

 Ostrów Tumski

Ostrów Tumski („Kathedralen eiland”) is het oudste deel van de stad. Het was vroeger een eiland tussen takken van de Oder. Sinds de 14de eeuw is Ostrów Tumski de residentie en het bestuurscentrum van het bisdom. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is deze wijk zwaar verwoest en past in de jaren ’70 en ’80 werden er enkele huizen herbouwd. Die restauratie wordt ook nu nog voortgezet. Het is een verrassende wijk omdat in een relatief klein gebied een cluster van de oudste kerken in Wroclaw werd gebouwd. Zo ontstond een fantastisch samenstel van de kerkelijke architectuur in Europa. Beeld hieronder: Andrzej Jurkowski.

Kerk van St. Giles, gebouwd in 1241-1242 / Beeld: Renata Drygiel

Waaronder:

  • De kathedraal van St. Johannes de Doper (13de eeuw) – hij heeft een uitkijktoren, die een prachtig uitzicht over de stad biedt. Men komt er boven met een lift.
  • Heilige Kruis- & st. Bartolomeus (13de eeuw) – een kerk met twee niveaus, de lagere is de st. Bartlomeuskerk, de de bovenste de Heilige Kruiskerk.
  • St. Pieter en St. Paul kerk (14de eeuw).
  • St. Maarten kerk – kleine gotische kerk, de oudste in Wroclaw, de laatste rest van het vroegere, nu niet meer bestaande, oude Piast kasteel.

De moeite waard zijn ook de Botanische tuin en het Museum voor Natuurlijke Historie Verder kunnen romantische zielen een avondwandeling maken op de Tumski Bridge, met de oorspronkelijk 19de eeuwse gaslampen (nog steeds in bedrijf!) en genieten van het prachtige uitzicht op de schitterend verlichte kathedraal.

 Tumski Brug en de Kathedraal van St. Johannes de Doper / Beeld: Paweł Kijak

 Panorama van Racławice

Het Racławice Panorama is een enorm panoramisch olieschilderij van de Slag om Racławice (1794). In deze strijd, die plaats vond tijdens de Poolse delingen, heeft het leger onder bevel van Generaal Tadeusz Kosciuszko met deelname van de boeren, de zogenaamde zeisdragers, het Russische leger verslagen. Helaas heeft dat niet kunnen voorkomen dat de onafhankelijkheid van Polen verloren ging.

Panorama (aanklikken voor een bewegend beeld).

 Multimedia Fontein

De multimedia fontein in Wroclaw is een van de grootste in haar soort in Europa. De één hectare grote fontein bevat ongeveer 300 verschillende soorten stralen op een ondergrond van water voor het weergeven van de muziek  animaties. Er zijn ook 800 lampjes. Als de fontein in de winter bevroren is, vormt hij een ijsbaan van 4700 m2. De voorstellingen vinden om het uur plaats, met verschillende soorten muziek (van Richard Wagner, Jean Michel Jarre, enz.).
Sinds 2011 wordt op 700 m2, van de wateroppervlakte een lichtkunst-animatie getoond. We zagen alleen de indrukwekkende waterstralen in een waterdans, prachtig belicht met veranderende lichtkleuren en erbij passende muziek.

De multimediafontein, op de achtergrond: Centennial Hall, UNESCO-site / Beeld: Renata Drygiel

Zie ook: Indrukken uit Wroclaw (Breslau)Werelderfgoed in Polen

ŚLĘŻA / ŚWIDNICA / SZCZAWNO ZDRÓJ  / augustus 28

De bestemming was een kuuroord Szczawno Zdrój, vlakbij het kasteel Książ, dat op ons programma stond, gelegen. Op weg naar het resort reden we naar de heuvel van de heilige (heidense) berg Ślęża en de houten evangelische kerk in Świdnica.

Ślęża berg

Ślęża (Duits: Zobten of Zobtenberg, ook Silingi), 718 m hoog, is een berg in de uit-lopers van de Sudeten. In aloude tijden was het een heilige plaats van de heidense stammen van de Lausitz cultuur, gewijd aan hun zonnegod. Het is de moeite waard om de heuvel te beklimmen (ongeveer 2 uurs route) naar het deel met de oude stenen muren om de mysterieuze stenen beelden met een typisch glanzend kruis te zien, waarschijnlijk verbonden met heidense zonnecultus. In de 6de eeuw geplaatst door de Slavische stam der Ślężanie. Het is waarschijnlijk dat de naam van Silezië afkomstig is van deze stam. Het was een plek met een 14de eeuws kasteel en een 17de eeuwse kerk. Sinds de 19de eeuw is Slezaberg een populaire plaats voor toeristen die er ook kunnen wandelen. We hebben besloten niet omhoog te klimmen want het weer was niet best.

Ślęża berg

Op onze verdere weg passeerden we het archeologisch erfgoed park Będkowice, opgericht op de plaats van de vroegmiddeleeuwse nederzetting, bestaande uit oude verdedigswerken en een grafheuvel (8ste – 9de eeuw). Op dit moment is er een kleine reconstructie met een camping voor toeristen. We hebben deze plaats (nog) niet bezocht. De volgende stop was in de kleine stad Rogów Sobócki, waar men een schandpaal kan zien (waarschijnlijk gebouwd rond het jaar 1555 jaar) en een bemiddelingskruis – Maltezer type met een kapotte arm. 

  De schandpaal met het Maltezer kruis in Rogów Sobócki / Beeld: Renata Głuszek

Daar tegenover is een uitstekende bakkerij annex café waar men heerlijke taarten kan proeven. Dat hebben we wel gedaan!

Świdnica – Protestantse Vredes Kerk

In de 14de eeuw was Świdnica gelegen aan een zeer belangrijke handelsroute en werd het een zeer sterk ambachts- en handelscentrum, het tweede na Breslau. Het was ook de hoofdstad van het prinsdom. Vandaag is het bekend om één van de drie protestantse „Kerken van de Vrede” die in de 17de eeuw in Silezië zijn gebouwd. De naam „Kerk van de Vrede” heeft betrekking op de Vrede van Westfalen (1648) waarin het aan de Lutheranen werd toegestaan in de rooms-katholieke delen van Silezië drie evangelische kerken te bouwen. Maar ze moesten worden gebouwd onder  strikte beperkingen: alleen van hout, leem en stro, buiten de stadsmuren, zonder torens en kerkklokken en de bouwtijd werd beperkt tot één jaar.

 Kerk van Vrede – een uitzicht op de buitenkant… / Beeld: Wisniowy

 Als gevolg van baanbrekende bouwkundige en architectonische oplossingen werden het de grootste houten religieuze gebouwen in Europa. Helaas is er één van verbrand.

…en een mooi interieur / Beeld: Jar.ciurus

Sinds 2001 zijn beide resterende kerken (de andere in Jawor) opgenomen in de lijst van de UNESCO als werelderfgoed. Het is de moeite waard om er een kijkje te nemen want de Kerk van de Vrede is heel uniek en ongebruikelijk – het lijkt een beetje op een operahuis. De kerk in Świdnica heeft heel veel geld nodig voor haar restauratie. Ongelukkigerwijze is de protestantse gemeenschap in Silezië juist nu zeer klein, niet groot genoeg om voldoende geld op te brengen voor het onderhoud.

 SZCZAWNO ZDRÓJ /  28 – 29 augustus

Szczawno Zdrój is beroemd om haar zachte klimaat en haar minerale gezondheids-  water. In de19de eeuw werd het een populair SPA en kuuroord, met een groot complex van hotels, pompkamers, promenades, parken en theater. De stad is bezocht door beroemdheden als: koningen August Sas en Constantin I, keizer Wilhelm II en tsaar Nicolaas I, maar verder ook door Winston Churchill, de schrijver Iwan Turgieniew en de Poolse componist Henryk Wieniawski. Om diens bezoek te herdenken wordt er elk jaar een internationaal Festival van Henryk Wieniawski gehouden. Mensen die er rust of gezondheid zoeken, kunnen er genieten van wandelingen in twee mooie parken of bij slecht weer, onder het genot van het geneeskrachtig water in de 19de eeuwse houten wandelhal. Beeld: jass-sw.


KSIĄŻ / 29 augustus
(Duitse naam: Fürstenstein)

Dit is het in grote derde kasteel in Polen, de tweede na het kasteel van de Teutoonse Ridders in Malbork en Wawel in Krakau. Het werd gebouwd in de 13de eeuw door de prins Bolko I de Ruwe als een fort om de grenzen van Silezië te beschermen. Sindsdien is het al vele malen verbouwd. In 1509 werd Książ eigendom van de Hochberg familie, een van de rijkste adellijke dynastieën in Pruisen. De laatste eigenaren waren Hans Heinrich XV, Prins van Pless, en zijn Engelse echtgenote Mary-Theresa Olivia Corn-wallis-West, de prinses „Daisy” (ze stierf er in 1943 maar haar graf is onbekend).

Kasteel Książ

In 1941 werd het kasteel overgenomen door Duitsers en de Todt organisatie” had er haar geheime militaire activiteiten. Ze groeven tunnels onder het kasteel, het kasteel wordt wel in verband gebracht met het mysterieuze Project Riese (1943-1945) – het onvoltooide mijnbouw- en bouwproject van nazi-Duitsland, in het Uylgebergte en Książ. Het hele project bestaat uit zeven grote ondergrondse complexen met militaire voorzieningen in Neder-Sile-zië. In 1945 heeft het binnentrek-kende Sovjet-leger het kasteel ver-woest en alle apparatuur vernield of ontvreemd. De restauratie van het kasteel gaat voort tot op de dag van vandaag, maar zelfs tijdens dat herstel maakt het het door zijn grote omvang  (400 kamers) en ontvangs-ruimten (als de ontvangsthal) een diepe indruk.

Beeld: Maksym Kozienko

Gelegen op een rots in het „Książański Landschaps Park” en omgeven door  het vele natuurschoon betovert het kasteel in het prachtige heuvellandschap elke bezoeker. Voor de paardenliefhebbers: er zijn ook hengsten binnen het complex. Momenteel zijn er ook tunnels geboord op een diepte van 50 meter onder het kasteel. De route is 0,5 km lang: lees ook: Het geheim van kasteel Książ

 Bolków / op dezelfde dag, ’s middags

Het bescheiden, onopvallend ogende oude Piast kasteel uit de 13de eeuw heeft een interessant verleden met mysteries. Het kasteel heeft de vorm van een waterdruppel met een soort snavel op zijn zuidwestzijde die het eerst en het gemakkelijkst kon worden aangevallen. Dankzij deze vorm kon het geschut de muren bestrijken. Het werd gebouwd door de Piast prins van Legnica: Bolesław II Rogatka (met horentjes), ook wel Lysy (de Kale) – hij was een grote ruziemaker!

Kasteel Bolków / Beeld: Jacek Halicki

Het kasteel had een groot verdedigend en strategisch belang. Zijn rol was om de amberhandelaars te beschermen en om het prinsdom te verdedigen. In de 14de eeuw werd de schatkist er gedurende honderd jaar bewaard. In de volgende eeuwen waren er nogal wat eigenaren van Bolków, onder hen Tsjechische koningen en een roofridder. In de 19de eeuw werd het langzaam- aan een ruïne, maar dat was niet het einde van de betekenis ervan. Er wordt wel gezegd dat tijdens WO II het Bolków kasteel een soort Duits wetenschapscentrum was dat ook toezicht hield op de er nabijgelegen fabrieken, maar daarvoor is geen bewijs.

Beeld: Jacek Halicki

Een legende zegt dat  een onderaardse gang het Bolków kas-teel verbond met het naburige Świny kasteel en dat er Duitse eigendom-men werden verborgen, kort voor de komst van het Sovjetleger. De tunnel werd afge-sloten met beton en alle werknemers zijn geëxecuteerd. Op dit moment is het een klein museum en een residentie van de „Knights Brotherhood” of Bolków (ze organiseren middeleeuwse toernooien). Wat meer is, elk jaar is er het kasteelfeest met gothic muziek, één van de belangrijkste gothicfeesten in Europa.

Beeld: Lilly M

KOWARY – CIEPLICE ŚLĄSKIE-ZDRÓJ / JELENIA GÓRA / August 30

Onze volgende bestemming was Cieplice Śląskie-Zdrój, een ander Neder-Silezisch kuuroord. Er heen hebben we gekozen voor een uitgebreide route naar het zuiden, om Kowary, de voormalige uraniummijn en het Miniatuur Park te zien.

 Ondergrondse toeristische route Kowary Drifts

Kowary (Duits: Schmiedeberg im Riesengebirge) is een stad die haar bestaan dankt aan de ijzerertsmijnen en smid-industrie. Het was de Waalse mijnwerker Laurentius Angelus, die in 1148 ijzererts ontdekte in het Rudnik gebergte. In 1158 begon men er met de mijnbouw. Waalse mensen kwamen naar Silezië om kostbare ertsen te zoeken en zij vonden daarvan veel in Sudetië. Ze groeven het niet alleen op maar verwerkten het erts ook. In het begin van de 17de eeuw stortte de mijnbouw voor ijzererts volledig in, tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618-1648).

De „Waalse” schatten 

De volgende mijnbouwperiode is verbonden met het uranium dat er, in de jaren ’20 van de vorige eeuw is ontdekt. De winning ervan begon in 1927. Na de Tweede Wereld-oorlog, eind jaren ’40 en in de jaren ’50 van de 20ste eeuw, werd het winnen van uraniumerts opnieuw leven ingeblazen voor de atoombewapening van de Sovjet-Unie. Het was het grootste staatsgeheim.
Geen mijnwerker wist welk erts hij opgroef, ze waren zich dus ook niet bewust van negatieve invloed en gevaren van het uranium-erts. Ze werden ook niet beschermd door speciale kleding! Velen van hen stierven. De officiële verklaring gaf een typische stof-ziekte als oorzaak.
De laatste winning in deze Kowary uraniummijn vond plaats in de jaren ’70 van de vorige eeuw
. Abeelding: Heilige Barbara, de patroonheilige van de mijnwerkers.

Dit was echter niet het einde van de mijnactiviteiten in het Kowary gebied. Na het de ontdekking van de curatieve eigenschappen van radon in het Podgórze gebied (een deel van Kowary), werd er een ondergronds radon “inhalatorium” ingericht, in grootte het derde in Europa. Mensen konden er genezen van ademhalings- en bloedsomloop- problemen en ook hun seksuele potentie verbeteren. Het werd in 1989 gesloten, maar een nieuwe radon inhalatorium werd opgericht in 2002 in de voormalige uraniummijn.

Bezoekers die de ondergrondse toeristische route volgen, kunnen de Waalse schatten (een verzameling ertsen en mijnwerkers gereedschap zien. Jammer is dat er geen begeleiding in een vreemde taal is. Maar dat kan immiddels zijn veranderd, wie weet? Wanneer men vermoeid is van de ondergrondse route kan men koffie drinken of iets eten in het Wellness & SPA Centrum Jelenia Struga, dat er in de buurt is. Ze dienen een aantal gerechten uit de oude poolse keuken op, maar wij hebben alleen de cakes geprobeerd.

 The Lower Silesia Monuments’ Miniatures Park in Kowary

Nederlanders hebben hun Madurodam, maar Parken met miniaturen werden ook populair in Polen. Een van hen is het Neder-Silezisch Monumenten Miniatuur Park in Kowary. Dit is Neder-Silezië in een notendop, want de belangrijkste en de mooiste architectonische objecten zijn er op schaal 1:25 verzameld. Ze zijn gemaakt van weerbestendig materiaal met behulp van moderne technieken, zodat ze in de openlucht getoond kunnen worden, in een prachtige groene omgeving. Elk detail van elk gebouw is met uiterste precisie in kaart gebracht. Men kan dit park bezoeken in het gezelschap van aanwezige vriendelijke gidsen die hun talen spreken.

Paleis in Wojanów – miniatuur

CIEPLICE ŚLĄSKIE-ZDRÓJ  / August 30 – September 1

 Accommodatie: “Hotel in Roses” in het centrum, ingericht op een wat ouderwetse manier, met een gezellig restaurant.

Het is het oudste kuuroord in Polen, gelegen in het pittoreske Jeleniogórska Dal. Cieplice Śląskie-Zdrój is beroemd om haar heilzame water waarvan de geneeskracht in 1175 werd ontdekt. Volgens de legende heeft prins Bolesław de Grote gemerkt dat een ernstig gewond hert van zijn wonden genas in de thermische bron van de Kamienna rivier. Er werd een speciale kapel, gewijd aan Johannes de Doper, opgericht die later omgebouwd is tot een kerk. Het is de enige plaats in Polen met warmwaterbronnen, die een temperatuur bereiken van 86 C. (De stad – Cieplice – ontleent haar naam aan die warme bronnen want het woord “ciepły” betekent in het Pools: “warm”). Dit is hoe Cieplice een kuuroord werd, bezocht zelfs door de Poolse koningin Mary Sobieska. Vandaag is het een SPA waar mensen genezen kunnen van reumatiek en van problemen met de urinewegen, de nieren, de bloedsomloop, het zenuwstelsel, de ogen, de benen en de handen. We hebben het geneeskrachtige water ook uitgeprobeerd.

Jelenia Góra – Cieplice

Cieplice is ook een plek waar veel toeristische routes beginnen: naar Śnieżka en de Szrenicabergen, naar het 14de eeuwse Chojnik kasteel, naar de oude adits in Kowary, naar het Museum van Gerhart Hauptmann (een Nobelprijswinnaar) in Jagniątkowo, alsook naar Tsjechië en Duitsland. (Lees ook: Neder-Silezië 2.)

 Het kasteel Czocha / 31 augustus

Het kasteel Czocha is een van de mooiste verdedigingskastelen in Polen. Het is gelegen in de schilderachtige omgeving van het Leśna meer, vlakbij de Kwisa rivier. Het ligt nogal uit de buurt van Cieplice, maar het is de moeite van de reis waard. Alleen al om het boeiende verleden van deze plek, vol mysteries, legendes, spoken en WO II geheimen.

Kasteel Czocha – voorkant / Beeld: Farfalla87

De oorsprong van het stenen kasteel gaat terug tot het jaar 1329. In de erop volgende eeuwen waren er verschillende eigenaren, zoals de adellijke families van von Dohn, Henryk von Renker en Hartnung von Klux die allen … rovers waren. In 1793 is het gehele complex afgebrand. De laatste particuliere eigenaar was Ernst Gutschow, een sigarenfabrikant uit Dresden. Gutschow, die goede betrekkingen met het Russische keizerlijk hof onderhield en in Czocha verschillende witte emigranten huisvestte, woonde in het kasteel tot maart 1945. Bij het verlaten, pakte hij de meest waardevolle bezittingen in (er wordt gezegd dat de koninklijke insignes van de Romanov-dynastie daarbij waren) en nam ze mee. Niemand weet wat er verder mee is gebeurd. Sommige schatten werden in het kasteel gevonden, maar het was waarschijnlijk het minder waardevolle deel en slechts achtergelaten door Gutschow om de nieuwe instanties om de tuin te leiden.

Het tweede mysterie is verbonden met activiteiten in het kasteel in WO II. Het is mogelijk dat er een Abwehr Schule gevestigd was en dat er in de buurt Duitsers werkten aan V1 en V2 raketten, misschien op uranium brandstof. Het derde mysterie is verbonden met spionage want sommigen beweren dat er mysterieuze stiften, gemaakt van kristalglas werden gevonden, een paar millimeter lang, met een aantal kaarten en foto’s (microfilm) erin. Czocha (net als enkele andere Silezische kastelen) was het ook een plek waar de Duitsers een tijdje Franse geheime archieven met namen van Franse handlangers (medewerkers) bewaarden. Ze zijn er niet in geslaagd om ze mee te nemen naar het westen. Alle Polen, die verbonden waren aan die archieven, stierven later om onbekende redenen. Er wordt gezegd dat sommige van die papieren werden achtergehouden door de voormalige Poolse eerste ministerie Piotr Jaroszewicz, die met zijn vrouw in 1992 gedood is om redenen die nog steeds onduidelijk zijn. Afbeelding: reliëf boven de open haard.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel meermalen geplunderd, zowel door de soldaten van het Rode Leger als door Poolse dieven. Meubels en andere goederen werden gestolen, dus is er vandaag voor bezoekers nog maar weinig origineels te zien. Een origineel stuk is een groot bed met een speciaal luik. Als de eigenaar van het kasteel ’s nacht niet tevreden was over een vrouw, kon hij haar daar-langs in de Kwisarivier laten verdwij-nen. Voor belangstellenden: het is het mogelijk om een nacht in deze kamer door te brengen!

 Bed met een speciaal luik / Beeld: MARELBU

Een andere comfortabele manier om zich te ontdoen van ontrouwe echtgenotes was ze te verdrinken in de waterput van het kasteel. Die put bestaat nog steeds (onze gids beweerde dat ten- minste drie dames op deze manier werden gedood). Verder valt nog te vermelden dat een levend onder de open haard werd ingemetseld en dat er in de tijd van de Hussietenoorlogen een vrouw werd onthoofd wegens verraad. Al die ongelukkige mensen verschijnen ‘s nachts als spoken!

Een bezoek aan deze verre plaats nam veel tijd in beslag dus toen we terugkwamen in Cieplice was het te laat om heilzaam water te drinken op een van de vele bijzondere plekjes, dus probeerden we dat in het dichtstbijzijnde sanatorium.

 KARPACZ EN LANDTOUR / September 1

Het was een dag vol verrassingen. We waren van plan Karpacz (het belangrijkste toeristische en skigebied in de Karkonosze bergen met de beroemde Vangkerk) te bezoeken en verder gewoon wat lui te rusten, maar het liep een beetje anders. Doordat we de juiste afslag naar de Vangkerk misten, kwamen we in een bos terecht waar we een Hollands-Pools echtpaar ontmoetten, dat in een dorp dichtbij woonde.  Zij werden onze gidsen die ons vertelden over de WWII begraafplaats die vlakbij was.

Borowice – kerkhof van krijgsgevangenen, Sudety Weg

Borowice Piemonte is een vakantieoord dat tot het hoogste deel van het Reuzengebergte behoort en is ook verbonden is met een tragedie uit WO II.  Sinds 1943 werden veel krijgsgevangenen met een Poolse, Franse, Belgische en Russische nationaliteit gedwongen de zogenaamde Sudeckweg (Spindlerpaßstraße) aan te leggen om Borowice met de Karkonoska Pass te verbinden. Men wilde Borowice verbinden met Karkonoska Pas. Die weg is nooit afgemaakt. Het gebeurde in het diepste geheim opdat de bewoners van het dorp geen vermoeden hadden van het goed verborgen gevangenkamp. De gevangenen hadden heel zwaar werk om de harde rotsen te breken met pikhouwelen en leden aan de kou, de honger, ziekten en de slagen die ze kregen zodat de meesten van hen stierven. In 1944-1945 werd het kamp opgeheven en de weinige dwangarbeiders die overleefd hadden werden doodgeschoten en begraven op een begraafplaats langs de weg. Er zijn 38 naamloze graven en een groot massagraf. Als men van plan is er heen te gaan, neem dan een grafkaars en breng zo een lichtje mee voor al die arme onbekende mannen die er rusten… Afbeelding: naamloze graven.

Karpacz – Vang kerk

Ons bezoek in Karpacz beperkte zich tot het van buiten bekijken de historische houten protestantse kerk uit de 13de eeuw, die werd gebouwd in… Noorwegen, in de stad Vang. Na 800 jaar werd het te klein voor haar gebruikers, zodat men besloot een nieuwe, grotere te bouwen en de oude te slopen en te verkopen. Het werd gekocht door de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV voor een museum in Berlijn, maar zijn vriendin, de gravin van Frederick von Reden van Bukowiec, haalde de koning over om het in Neder-Silezië aan de de lokale protestanten te geven. Dus deed hij dat en is het sinds 1843 in gebruik bij de plaatselijke Lutheranen.

Vang kerk / afb. Micha L. Riese

De kerk is zonder spijkers gebouwd. Alle verbindingen zijn met houten timmermans-spieën gemaakt. De hoge klokkentoren werd in de 19de toegevoegd om de oude kerk te beschutten tegen de wind van de Śnieżka berg. De Vangkerk is prachtig gelegen in een liefelijk berglandschap, met een kleine begraafplaats aan haar zijde.

 Wojanów en Łomnica paleizen

Op aandringen van het Pools-Nederlandse echtpaar hebben we besloten om een kijkje te nemen bij enkele lokale paleizen. Neder-Silezië kan wel het land van de paleizen worden genoemd, want vrijwel elk dorp heeft er wel één, wat de rijkdom van de landeigenaren en de liefde voor deze streek van de aristocratie toont, niet alleen Duitse, maar ook Nederlandse want er worden ook Nederlandse sporen gevonden. Helaas is de naoorlogse geschiedenis van de vele paleizen nogal droevig. Na de Tweede Wereldoorlog werden vele van hen gebruikt als scholen of als hoofdkantoor van de staatslandbouwbedrijven en raakten in staat van verval. Pas na 1990, toen de privatisering begon, konden ze worden omgevormd tot luxe hotels en conferentiecentra. Eén van hen is het paleis in Wojanow.

 Wojanów

De eerste historische notitie over de residentie komt uit het jaar 1299. Zoals de meeste andere paleizen heeft het meerdere eigenaren gekend. In de 19de eeuw werd Wojanow aangekocht door Frederick Wilhelm III, die het vervolgens presenteerde als een huwelijkscadeau aan zijn geliefde dochter Louise en Prins Frederik der Nederlanden (Frederik van Oranje-Nassau). Dankzij hen kreeg het landgoed een prachtig natuurpark en een nieuwe gevel in gotische stijl. In 1889 Wojanow erfde hun dochter Maria zu Wied het paleis. Daarna werd het verkocht. Na de Tweede Wereldoorlog behoorde het tot een staatslandbouwbedrijf. In 2007 werd het een conferentie- en opleidingscentrum met sport- en recreatiefaciliteiten, evenals een Spa Centrum.

Wojanów paleis / Beeld: Barbara Maliszewska

We kregen alleen een blik op de buitenkant van het paleis en ging naar een ander.

Łomnica

Er is een aantrekkelijk complex van een paleis met een park, gebouwd in de 17de eeuw door de familie von Zedlitz. Sinds het jaar 1835 jaar tot het einde van de Tweede Wereldoorlog bleef het in handen van de familie von Küster. Na de oorlog werd het een basisschool en was er het centrale kantoor van een staatslandbouwbedrijf in gevestigd. Dit was de feitelijke oorzaak van de dreigende teloorgang van het paleis.

Łomnica / Beeld: Dr. Bernd Gross

 In 1991 heeft is het paleis gekocht door de kleinzoon van de laatste eigenaar, Ulrich von Küster, en omgetoverd tot een stijlvol hotel met restaurant. Het is tevens de zetel van de Vereniging tot Behoud van Kunst en Cultuur van Silezië (VSK).
De huidige eigenaren van het Łomnica paleis, de heer en mevrouw Küstler, organiseren veel culturele evenementen en recreatieve activiteiten, en in gebouwen die bij het paleis behoren, verschillende tentoonstellingen. Permanent is er een  een tentoonstelling over de economische activiteiten van het paleis in de vooroorlogse periode. Daar kan men oude foto’s zien van de boerderijen, landbouwmachines en ook proberen om de namen van landbouwproducten te achterhalen. In de paleiswinkel kan men voedingsproducten van de paleisboerderij kopen.

Paleis interieur / Beeld: Dr. Bernd Gross

De activiteiten van de heer en mevrouw Küster vormen een goed voorbeeld hoe de vooroordelen tussen Duitsers en voormalige bewoners kunnen worden overwonnen. Het toont ook dat Pools-Duitse samenwerking in de beoefening van cultuur goeds kan brengen. We hadden het geluk om een praatje met mevrouw Elizabeth Küster te hebben kunnen maken – hoewel ze het heel druk had, was was ze was zeer voorkomend voor ons. In het restaurant hebben we de heerlijke koffie met gebak geproefd geserveerd door hoffelijk personeel. Er scheen een mooie “tot ziens” regenboog tijdens de rit terug naar het hotel.

Vertrek / 02 september

Bij het vertrek ‘s morgens in  Jelenia Góra kwam helaas de fijne tocht door Silezië ten einde en scheidde zich onze wegen.

Renata Głuszek

Lees ook: Neder-Silezië 2

Zie ook: Indrukken uit Breslau

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.