Op 14 april 2016 vierden de Polen de 1050ste verjaardag van de doop. Ter gelegen-heid daarvan brengen we een kritische noot over het Poolse Christendom, geschreven door de heer Leszek Jażdżewski, hoofdredacteur van „Liberté” het liberale sociaal-politieke magazine. „Dit is ons geloof” werd gepubliceerd op zijn internet-blog van het weekblad „Polityka”. We nemen dit over met de toestem-ming van zowel de auteur als van het tijdschrift.
DIT IS ONS GELOOF
Leszek Jażdżewski
In Polen is het christendom nog niet wezenlijk overgenomen. Dus Polen is niet echt christelijk geworden maar het christendom werd – in een tamelijk bijzondere vorm – geïntegreerd in de Poolse identiteit.
Een plotseling, maar met een vertrouwd en een aangenaam zacht geluid. De torenklok van een evangelische kerk aan de overkant van de straat kondigt de mis van 10:00 uur aan. Na die mis worden vaak thee en koekjes geserveerd. De sfeer lijkt dan een beetje op een picknick.
Daarna begint het tweede klokje te rinkelen, daarop volgt er een derde, sterker, dieper, een beetje meer opdringerig. Die kathedrale klokken roepen dan op tot een hoogmis.
Als op een dag de verlichte rozet van de st. Matthew kerk en de slanke toren van de kathedraal (bedekt met een dak met de lichtgroene kleur van de patina) verdwenen zou zijn, dan zou het landschap, waarin ik in slaap viel en weer wakker werd, verlamd zijn.
Op de foto : Lutherse Kerk van St. Matthew in Łódź
Opmerking:
De schrijver meldt het klokgelui van de Evangelische kerk omdat dat die in de buurt van zijn woning staat. Als atheïst is het voor hem niet van belang om welke kerk of geloof het gaat. (h.t.)
De verbreidheid van dit uiterlijke vertoon van christelijke geloof en christelijke rituelen – het vieren van kerstmis, pasen, doop, kerkelijke bruiloften en begrafenissen, ja zelfs de roep om de troonsbestijging van Christus als Koning van Polen – mogen niet gezien worden als het bewijs Polen dat een christelijke natie is. De Polen zijn eerder een volk dat het christendom gebruikt om hun eigen – al dan niet christelijke – identiteit te uiten.
Achteraf gezien is, voor de huidige geestelijke vorming van het Poolse volk, bepaald niet de mythische doop van het land van belang (maar zonder die doop zouden de Polen nu misschien wel het lot delen van de West-Slaven (die eens in de voormalige Duitse Democratische Republiek leefden – rg) waarvan slechts de wat ongebruikelijke namen over zijn.
Hedendaags fresco in de kathedraal van Gniezno / foto: Augun, Wikipedia
Belangrijker is de contra-reformatie, dan de tijd van de delingen (in het tijdvak 1795 – 1918 was Polen verdeeld tussen Rusland, Duitsland en Oostenrijk rg) op katholieke basis en gevolgd door de vorming van een moderne natie. Het katholicisme in de specifieke nationale Poolse vorm was de bepalende onderscheid tussen de „echte” Polen en de overige bevolking van de voormalige Rzeczpospolita (de adelsrepubliek)
De RK-kerk gaf de Polen (die geen „eigen” staat meer hadden) een basis om een eigen culturele identiteit te ontwikkelen in een multiculturele staat. [Tweede Republiek van 1918 tot 1939 met ca. 30% niet-Poolse bewoners, vooral Oekraïners, Joden, en Witrussen -rg]. Dat moest wel leidden tot irritaties, conflicten en vervolging van andere nationaliteiten. In de mono-culturele Volksrepubliek en in de Derde Republiek zou een Pool, die een RK-stoffering afwees zichzelf ontdoen van de essentiële elementen van de culturele identiteit, waarop de Polen hun gemeenschap gefundeerd hadden. Die gemeenschap bestond uit gezin, familie en een vriendenkring. Er was geen staat of andere privé symbolen die hen in staat stelden om doelmatig gemeenschap gevoelens te uiten dan de „heilige” rituelen.
Slechts 59% van de Polen gelooft echt in het bestaan van de hel, 33% gelooft in een leven na de dood en 42% denkt dat ook de dieren een ziel hebben. In de opstanding – de basis-voorwaarde voor een christen – gelooft slechts 66% van de Polen. Toch verandert dit niets aan het feit dat 95% van de Polen zichzelf beschouwt als Rooms-Katholiek. De werkelijke uiting van het Poolse christendom is niet het Pasen de „opstanding” van Christus”, maar de Paaszaterdag met „święconka” [de traditionele mand gevuld met voedsel en gezegend door de priester in de kerk – rg] – met eieren, witte worst, brood, zout, die worden gegeten aan het begin van de Paaszondag (het ontbijt). Deze vercommercialisering van Kerstmis sluit aan bij het traditionele Poolse „consumentisme” – net als de vastentijd, het bereiden van voedsel voor minstens een week. Het Poolse christendom is een gemeenschap van de tafel, niet van de religieuze meditatie in de kerk.
Op de foto: een święconka.
Natuurlijk, het belangrijkste Poolse feest is de 100% heidense alle zielen dag [op 1 november – rg] – door de RK-kerk gelegaliseerd als het feest van de christelijke martelaren – Allerheiligen. Gedwongen door de traditie, maar ook door een aantal vreemde inwendige drijfveren, staan we in de file, dringen we gefrustreerd bij de kerkhofpoorten. De gloed van de kaarsen maakt, voor die paar dagen, de koude beton grafstenen in ruimten bijna mensvriendelijk. De dood wordt gereduceerd tot een gemeenschappelijk ritueel van reiniging, kaarsenlicht, tot een herinnering aan de doden.
Aller Heiligen in Sanok / foto: Silar, Wikipedia, lees ook: De eerste November
Op Allerzielen maken de Polen de dood dragelijk, net zoals ze het christendom hebben getemd voor hun behoeften. Ze hebben de revolutionaire religie die radicale eisen stelde aan de gelovigen veranderd in een vertrouwde, gedomesticeerde versie. Met de moraal van „wat zullen de mensen wel denken” klopten formules in de hoop dat de priester dit maal geen blah blah blah zou vertellen in een te lange preek met een schuldgevoel bij de communie dat niet wordt aanvaard om verschillende redenen (een ervan is bijvoorbeeld dat we de grote liefde van ons leven een bruiloft te laat hebben ontmoet), zodat de gelovigen niet in een „staat van genade” verkeren. Maar zoals elke samenleving hebben ook de Polen die rituelen nodig. Deze rituelen worden zo op een passende manier geleverd door hun „tafel”-katholicisme.
Het Poolse christendom is veilig. Het zegent de bruid en de bruidegom, het eist deelname aan de mis; het eist van de priester het te vieren; het steunt de sociale hiërarchieën, zolang we maar de juiste schijn op houden en het ons niet dwingt te veel van onszelf te verlangen. Op de eerste plaats is het niet nodig om onze beperkingen en vooroordelen meer te bestrijden dan we aankunnen. „Een ding ontbreekt u, Als ge iets mist: Ga heen, verkoop dan alles wat je bezit en geef het de armen en gij zult een schat in de hemel hebben. Kom daarna en volg mij”– zei Jezus. Maar de man die zo deugdzaam wilde leven, keek beteuterd na deze woorden en ging bedroefd heen, want hij bezat vele goederen. (Marcus 10: 19-22)*
Als iemand last heeft van een redelijke twijfel met betrekking tot de vraagtekens bij het geloof van de Polen, niettemin toch een behoorlijk katholieke natie, laten we dan eens de reacties op de oproep van paus Franciscus om de christelijke naastenliefde te geven aan hen die een toevlucht zoeken voor dood en vervolging bezien. In het huidige Polen zouden Maria en Jozef met hun kind verbannen worden uit de stal. Ze zouden niet eens kunnen denken aan een kribbe met hooi. Ze zouden vreemdelingen zijn. Ze zouden blij mogen zijn als ze levend konden ontsnappen uit de handen van een patrouille van nationalisten.
Het Poolse Christendom is geen evangelie, maar een gestreken overhemd voor een bezoek aan de kerk. Dit is niet het leven met offers voor anderen, maar een doop van een kind van ouders die religieus onverschillig zijn (maar want het wordt gedaan, want anders gaat „onze oma zeuren” ). Ze noemen het christendom hun dagelijkse moraal maar ze hebben zeer hypocriete gebruiken (met name op het gebied van de dagelijkse zaken), bestuurd door een sterke machtsgroep, die meer en meer los komt van de werkelijkheid. Dat geeft de Poolse intimidatie tegen de afwijkende individuen (als homo’s, moslims en „uitdagende” vrouwen) een schijn van legitimiteit van de universele en eeuwige waarheid.
Easter procession in Jelenia Góra / fot. Ewa Parma
In de kathedraal is een groep toeristen aan het bekijken van de kerk, het standbeeld van Johannes Paulus II, en de eeuwige vlam van de fakkel ter ere van de Onbekende Soldaat. De priester eindigt het verhaal van het bisdom met de woorden: „Bedankt namens de pastoor en we nodigen u uit voor de thee”. De excursie groep is dan blij verrast en nieuwsgierig.
Ik denk dan bij mezelf, wat een geweldig idee, het is zo’n eenvoudig en natuurlijk gebaar dat de harten van de mensen wint. In plaats van naar hen te kijken van de hoogten van het altaar af, naar beneden te gaan, als een van hen. Dat is een houding die een herder waardig is. Het zien van de grote indruk van zijn woorden, maar de priester voegt snel toe: Natuurlijk, alleen figuurlijk, de pastoor is erg druk, het idee is dat je nu kunt gaan om zelf thee te drinken.”
Een moment de wereld van de routine (van de onbuigzame hiërarchie) uit, en weer terug naar de normaliteit.
De klokken luiden het Angelus. Zonder die klokken zou Polen geen Polen zijn.
Dat is het Poolse geloof!
Gepubliceerd: 22 april 2016
Bron: Taka jest nasza wiara / Moja polityka. Liberalny blog Leszka Jażdżewskiego
Opmerking:
De Nederlandse bijbel zegt (Marcus 10):
19. Gij kent de geboden: gij zult niet doodslaan, gij zult niet echtbreken, gij zult geen valse getuigenis geven, gij zult niet ontvreemden, eert uw vader en moeder.
20. Hij zei tot Hem: Meester dat alles heb ik in acht genomen van mijn jeugd af.
21. Jezus hem aanziende, kreeg hem lief en zei tot hem: Eén ding ontbreekt u, ga heen, verkoop al wat gij heeft en geef het aan de armen en gij zult een schat in de hemel hebben en kom hier volg mij.
22. Zijn gelaat betrok bij dat antwoord en hij ging bedroefd heen, want hij bezat vele goederen.
(Hutte)