Een van de grootste toeristische attracties in Neder-Silezië is het kasteel Ksiaz in Walbrzyck (voorheen: Waldenburg). Het is niet alleen heel mooi maar de grote belangstelling is ook toe te schrijven aan de vele onverklaarde geheimen uit de Tweede Wereldoorlog. Was het een geheim ondergronds laboratorium van Hitler? Of was het wellicht een geheime militaire wapenfabriek? Met welk doel hebben de Duitsers onder het kasteel en in het nabij gelegen Uilen gebergte een stelsel van ondegrondse tunnels, genaamd „Komplex Riese”, aangelegd? Bevat de legende van de Gouden trein ook maar een greintje waarheid?
Het kasteel Książ / afb. Jakub Hałun
In September 1943 besloot Adolf Hitler om zijn nieuwe hoofdkwartier in Neder Silezië te bouwen. De keuze viel op de dicht beboste Uilen gebergte (Góry Sowie).
Bergen van de Uil
Officieel begon de bouw van het complex „Riese” op 1 november 1943 en het project kreeg de hoogste prioriteit van het derde rijk. De werkzaamheden op „Riese” vonden plaats onder een strikte geheimhouding. De bouwplaats, met een oppervlakte van zo’n ongeveer 35 km2, was hermetisch afgesloten. Voor toegang was er een speciale pas nodig. De Duitsers boorden gaten in de rotsen waarin ze explosieven lieten ontploffen. Op die manier ontstonden er tunnels en kamers, die vervolgens versterkt werden met beton.
„Riese” – Osówka (klik erop om te vergroten)
Na verloop van tijd ontstond een heel netwerk van wegen, spoorwegen, waterleidingen, en riolen. Ook kwamen telefoonlijnen en elektriciteit kabels. Volgens de gevangenen die in die „Riese” tunnels werkten waren die tunnels om Hitler een snel en geheim vervoer te bieden. Het complete gebrek aan documentatie en de zeldzame getuigenissen van de weinige getuigen hebben geleid tot het ontstaan van veel legenden en vragen rond dit hele complex. Een van die bezorgde verhalen gaat over zeer duistere proeven met kernwapens, V2-raketten, experimenten met bacteriologische wapens en zelfs Duitse U.F.O.’s. Vandaag zijn er zo’n 7 objecten van het „Komplex Riese” bekend: Jugowice, Wlodarz, Walim-Rzeczka, Sobon, Osowka, Gontowa en het Kasteel Ksiaz.
„Riese” – Włodarz (klik erop om te vergroten)
„Riese” – Osówka (klik erop om te vergroten)
Het „Riese” Complex vereiste niet alleen grote financiële investeringen en gespeciali-seerde apparatuur, maar ook een groot aantal werkkrachten. Die geleverd werden door het Gross-Rosen Concentratie Kamp, dat in de jaren 1940-1945 in het dorp Rogozienko (tegenwoordig Rogoźnica) lag. De grootste groepen gevangenen waren Joden, Polen en Russen. In Gross-Rosen en haar subkampen zaten ook veel leden van de verzets-bewegingen uit Frankrijk en andere West-Europese landen, waaronder Nederland. Ze waren gearresteerd tijdens de Nacht und Nebel actie. Omdat de kampadministratie ge-heel vernietigd werd is het niet mogelijk nog nauwkeurig vast te stellen hoeveel gevan-genen in de tunnels van de „Reus” bezweken zijn. In totaal zijn er 3648 gevangenen gerapporteerd die stierven als gevolg van ziekten en uitputting, als gevolg van onder-voeding, zwaar lichamelijk werk, en door wrede behandeling door de bewakers.
Een klein deel van het complex „Riese” toegankelijk voor toeristen. Vooral populair zijn de historische en de educatieve routes, die ook aangepast zijn voor kinderen, bijvoor-beeld in „Osówka” de ondergrondse stad van Głuszyca. In enkele tunnels kunnen de bezoekers nu beelden zien van werkende gevangenen en „bombardementen” ervaren.
„Riese” – Walim
Het Project Riese voor toeristen: Włodarz / Osówka / Walim
De autoriteiten van het Derde Rijk hadden al in 1941 interesse in het Kasteel Książ, dat sinds 1509 in handen was van de familie Hochberg. Er werd besloten om al het Hoch-bergse bezit te bezetten en in beslag te nemen, hetgeen door de paramilitaire Todt-organisatie werd uitgevoerd. 35 architecten werden daarna aan het werk gezet en die veranderden de glorieuze kamers in een stevig blok in de stijl van de nazi’s (zie ook: de kasteel Książ gallerie). De inrichting van die historische interieurs, waaronder waarde-volle kunstwerken, werd vernietigd danwel gestolen. Men weet nu dat het Kasteel Książ voor 90% verwoest werd!
In het kasteel / afb. Aneta Pawska
Volgens de (weinige) documenten die er nog zijn moest het geheel worden toegewezen aan hooggeplaatste ambtenaren van het Derde Rijk, terwijl Hitler er kamers kreeg om: te werken, te lezen, te vergaderen, te ontvangen en verder een badkamer en ook nog kamers voor zijn bedienden had.
De Duitsers hebben in de rotsen onder het kasteel enorme tunnels, tot zo’n 50 meter diep, doen graven. Ze zijn zo groot dat er gemakkelijk vrachtwagens in kunnen rijden. Dat werk is verricht door gevangen uit Gross-Rosen en door dwangarbeiders. In 1944 werkten er – alleen al in het kasteel – ongeveer 3.000! Deze ondergrondse werkzaam-heden gingen bijna tot het einde van de oorlog door. Op 8 mei 1945 begon de bezet-ting, van het kasteel door het Rode Leger, dat de stelselmatige vernietiging voortzette. De nazi’s slaagde erin om werkzaamheden die door hen verricht waren voor de Russen te verhullen. Om die reden zijn veel ondergrondse tunnels en voorwerpen nog niet ont-dekt. Zowel de Poolse als de buitenlandse toeristen die Książ Castle bezoeken, realise-ren zich vaak niet dat onder hen, diep in de rotsen, een heel systeem van onderaardse gangen en tunnels bestaat.
Książ ondergronds / afb. Adrian Sitko
Slechts een verwaarloosbaar deel ervan is open voor bezoekers, omdat er een seismo-logisch laboratorium van de Poolse Academie voor Wetenschappen in gevestigd is. Naast het personeel kan praktisch niemand anders er binnenkomen. Dus vragen veel historische liefhebbers zich af waarom deze tunnels zo afgeschermd zijn voor bezoe-kers. Wellicht verbergen ze nog een ander geheim…?
Bijwerken
Sinds oktober 2018 zijn de metro’s van het kasteel van Książ open voor bezoekers. De toeristische route is 1,5 km lang. Tijdens de passage kunnen bezoekers een enorme betonnen hal zien, gangen uitgehouwen in ruwe rots en zijkamers van de bunker (zie ondergrondse info –Engels).
In de kelder van het kasteel is plaats voor nog een heel interessant project, dat op een treinstation lijkt. Maar als er een treinstation is, moeten er ook rails en een trein zijn… Is dat… de „Gouden Trein”? Waarschijnlijk bestaat die spoorwegtunnel wel, maar ze is niet toegankelijk… Is dit dezelfde tunnel als die van de verhalen van gevangenen in het Gross-Rosen-kamp, die in het complex „Riese” werkten? Volgens een onderzoeker, de heer Tadeusz Słowikowski, verborgen de Duitsers in die tunnel de trein met een gehei-me lading. Enkele dagen voordat de Russen in Wałbrzych arriveerden, was daar een gepantserde trein uit nabijgelegen Świebodzice vertrokken met een onbekende lading. Die trein is echter nooit in Wałbrzych aangekomen, hij lijkt gewoon „verdampt” te zijn.
Men veronderstelt dat de mysterieuze trein ergens in de buurt (65 km van de spoorlijn op de Wałbrzych-Wroclaw route) is gestrand (in de buurt van het station Wałbrzych-Szczawienko).
Wałbrzych-Szczawienko – de befaamde 65 km
De veel besproken 65 km
Wat vervoerde hij? Misschien deposito’s van de lokale bevolking, misschien wapens en misschien documenten. In 2015 kwam het probleem van de „Gouden Trein” opnieuw ter sprake. Twee onderzoekers, Piotr Koper en Andreas Richter, organiseerden en finan-cieerden hun eigen onderzoek, naar de beroemde 65 kilometer. Wałbrzych beleefde daarop een echt beleg door media uit de gehele wereld. Helaas, ook hun poging om de „Golden Train” te vinden, bracht niet het gehoopte resultaat. Toch geven de zoekers, overtuigd van de juistheid van hun theorie, niet op en hebben ze een hervatting van de zoektocht in de nabije toekomst aangekondigd.
Ondanks alle aanwijzingen dat Książ een geheime schuilplaats voor Hiltler zou worden, heeft hij het kasteel nooit bezocht. Er is ten minste geen bewijs voor zijn aanwezigheid. Hij bezocht echter wel, op 22 juli 1932, Walbrzych om deel te nemen aan de NSDAP-verkiezingscampagne in het toenmalige stadstadion.
Walbrzych stadstadion
Zijn toespraak was erg kort vanwege het strakke tijdschema. Dat bezoek is te zien in een film die nu in het bezit is van het Holocaust Museum in Washington.
Het kasteel Książ en de Uilenbergen zijn ongetwijfeld een bezoek waard. Maar loont het de moeite om hun geheimen uit te leggen? Wat zou het Kasteel Książ zijn zonder deze geheimen…
Dorota Mazur
Bronnen:
1. Joanna Lamparska “Zamkowe tajemnice”, Wydawnictwo ASIA-PRESS, Wrocław 2009r.
2. Jerzy Rostkowski “Zamek Książ – zapomniana tajemnica”, Agencja Wydawnicza CB Andrzej Zasieczny, 2004r.
3. wlodarz.pl
4. osowka.pl
5. Wikipedia
Afbeeldingen ongetekend: Dorota Mazur
Gepubliceerd: 7.05.2017 / bijwerken: 8 october 2020