X – XIX wiek

1. Prehistoria

Pierwsze społeczności rolnicze osiedliły się na terenach współczesnej Polski w okresie neolitu (4000-2000) Wtedy właśnie gęsto zalesione obszary przecięły pierwsze szlaki handlowe. W pierwszym tysiącleciu n.e. terytoria te zamieszkiwało kilkanaście plemion, w tym Celtowie, Scytowie, Gotowie i Hunowie.

Biskupin, rekonstrukcja osady z VIII w. p.n.e.

Biskupin – wizualizacja

Różne plemiona słowiańskie prawdopodobnie zasiedlały obszary między Morzem Bałtyckim a Karpatami. W połowie X w. Polanie (dosłownie – ludzie z pól) usadowili się już na wybrzeżach Warty na terenie dzisiejszego Poznania i stali się ludem dominującym na tym terytorium. Ich legendarny (niektórzy historycy uważają go za postać autentyczną) wódz Piast zdołał zjednoczyć kilka plemion w jeden organizm polityczny, i od tych Polan wzięła się nazwa zarządzanego przez nich kraju. Ten obszar nazwano później Wielkopolską. Najstarszy historyczny władca tej ziemi, Mieszko I, jest zgodnie z legendą potomkiem wyżej wspomnianego Piasta. To właśnie Mieszko I wprowadził na najstarszych ziemiach polskich chrześcijaństwo.

Na zdjęciu: Świętowit, posążek ze Zbrucza.

Zachodni Słowianie na przełomie IX i X w.

2. Geneza państwa polskiego i wieki średnie

Chrzest Polski (966) uważany jest za formalny początek państwa polskiego. Mieszko wykorzystał Kościół dla wzmocnienia politycznego znaczenia kraju, a politykę ojca kontynuował Bolesław I Chrobry, i to w znacznie większym zakresie. W 1000 r. powstała w Gnieźnie pierwsza archidiecezja, w której w 1025 r. Chrobry koronował się na pierwszego króla Polski. Główne obszary tworzące młode państwo obejmowały na północy Wielkopolskę (Gniezno, Poznań i Kalisz), a na południu Małopolskę (Kraków, Lublin, Kielce i Sandomierz). Obie te dzielnice stanowiły główny trzon królestwa polskiego, do którego należały także Pomorze, Śląsk i Mazowsze. Na zdjęciu: Bolesław Chrobry, rys. Jan Matejko.

Polska w latach 960 – 992

Jak wiele innych wczesnych monarchii feudalnych, Polska Piastów odznaczała się słabą strukturą wewnętrzną. Decentralizacji władzy sprzyjały interesy możnowładców i kleru katolickiego, poszukujących niezależności od władzy królewskiej. Najważniejszym czynnikiem jednoczącym był władca, ale po jego śmierci członkowie rodziny królewskiej wszczynali walki o tron, czego negatywnym skutkiem było uniezależnianie się niektórych dzielnic i straty terytorialne. Aby temu zapobiec Bolesław Krzywousty ustanowił w 1138 r. ustawę sukcesyjną, która nakazywała dziedziczenie tronu na zasadzie senioratu. Ustawa nie zapobiegła jednakże walkom o tron, a w konsekwencji doprowadziła do rozpadu państwa na kilkanaście niezależnych księstw. Okres ten, trwający od 1138 r. do 1320,  jest określany mianem rozbicia dzielnicowego.

 Ciekawostka

Dzieje księcia Bolesława Krzywoustego zostały opisane w najstarszej polskiej kronice, Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, napisanej przez Galla Anonima. Kronika, zwana w skrócie „Kroniką Galla Anonima”, reprezentuje wysoki poziom, ale jego autor pozostaje po dziś dzień nieznany. Ten sam brak pewności odnosi się do konfliktu króla Bolesława Śmiałego i biskupa Stanisława, który zakończył się śmiercią biskupa (zamordowanego przez króla) i wygnaniem Bolesława Śmiałego z kraju. Dyskrecja Anonima do dziś denerwuje historyków. (Czytaj także: Zagadka historii.) Gall Anonim jest również autorem wiersza sławiącego Bolesława Krzywoustego i jego rycerzy, którzy podbili Pomorze i pozwolili Polsce uzyskać w ten sposób dostęp do Bałtyku. 

Pieśń „O zdobyciu morskiego brzegu” Czesław Niemen

Ostatecznie doprowadził on do wzrostu znaczenia magnaterii i kleru, a brak kooperacji między nimi ułatwił Tatarom podbój Polski w 1241 r. i zajęcie Legnicy.

Bitwa pod Legnicą, miniatura z XIV w.

Północ cierpiała z kolei od najazdów pogańskich Prusów. Kiedy zagrozili północnemu Mazowszu, w 1225 r. jego władca, książę Konrad, wezwał na pomoc Zakon Krzyżacki (pełna nazwa: Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie), zlecając mu usunięcie Prusów z terytorium państwa polskiego (czytaj: Krzyżacy). Ta decyzja okazała się niezwykle brzemienna w skutki i wywarła znaczący wpływ na losy Polski. Konrad nie przewidział bowiem, że Krzyżacy skrupulatnie wykorzystają okazję do zajęcia północnych obszarów (Pomorze i Prusy) do budowy silnego państwa krzyżackiego, które stało się poważnym zagrożeniem dla Polski. W ślad za tym Polacy utracili dostęp do morza, podczas gdy na południu zagrażali im Czesi, a na wschodzie Litwini. Na rysunku: wielki mistrz Ulrich von Jungingen (1360 – 1410), znany Polakom dobrze z powieści Henryka Sienkiewicza.

Walka z Zakonem Krzyżackim stała się ważnym elementem polskiej polityki. Na szczęście w 1320 r. wraz z koronacją Władysława Łokietka zakończyło się rozbicie dzielnicowe. Pod rządami Kazimierza Wielkiego rozpoczął się okres prosperity, aczkolwiek Śląsk został utracony na rzecz Czech (król sprzedał go Czechom licząc na to, że terytoria te powrócą niebawem do Polski, tak się jednak nie stało). Kazimierz Wielki zbudował system zamków obronnych (tzw. Orle Gniazda) i wspierał rozwój handlu, gospodarki i kultury.

„Orli” zamek w Będzinie

Wygnani z centralnej Europy Żydzi znaleźli w Polsce schronienie, a nawet otrzymali pewną autonomię. Warstwy wyższe uzyskały szereg praw i stanowisk administracyjnych, które położyły fundamenty pod powstanie demokracji szlacheckiej.

Po śmierci Kazimierza Wielkiego (1370) tron w Polsce objęli węgierscy Andegawenowie: król Ludwik Węgierski (siostrzeniec zmarłego króla), a potem jedenastoletnia Jadwiga, która została koronowana w 1384 r. W tym okresie Polska dostrzegła korzyści z antykrzyżackiego sojuszu z Litwinami, Jadwiga musiała więc poślubić wielkiego księcia Litwy Jagiełłę, który z kolei musiał przyjąć chrzest i przybrać nowe imię Władysław.

  Jadwiga Andegaweńska i  Władysław Jagiełło (rys. Jan Matejko)

W ten oto sposób Polska i Litwa stworzyły unię personalną, mająca na celu wspólne przeciwstawienie się naporowi Krzyżaków.

Polska i Litwa w latach 1386 – 1434

Władysław Jagiełło pokonał Zakon Krzyżacki w bitwie pod Grunwaldem (15 lipca 1410), co jednak nie zakończyło wojen polsko-krzyżackich.

Bitwa pod Grunwaldem z „Krzyżaków” (23,45 min)

Problem został ostatecznie rozwiązany dopiero w latach 1519-1521. Kolejne porażki zmusiły wielkiego mistrza Alberta Hohenzollerna do przejścia na luteranizm i przekształcenia państwa religijnego w świeckie księstwo, a także złożenia w 1525 r. hołdu lennego królowi Zygmuntowi I Staremu.

Hołd pruski, Jan Matejko

Pod koniec XV w. w Polsce zaszły znaczące zmiany. Warstwy wyższe, zwane szlachtą, zyskiwały na znaczeniu (sprzyjało temu otrzymywanie coraz to nowych funkcji) i to w tym stuleciu został utworzony parlament, zwany sejmem. Na sejm składały się Izba Poselska i Senat, a król zawsze uczestniczył w jego sesjach.

3. XVI w. – Złoty Wiek

XVI wiek jest określany mianem Złotego Wieku. Choć dynastia Jagiellonów rządziła w Polsce, jej wpływy sięgały także Litwy, Łotwy, Białorusi, Rumunii, Ukrainy, Węgier i Czech. Rolnictwo, przemysł wydobywczy i handel kwitły, a główne szlaki handlowe wiodły przez Polskę. Szczególną rolę w rozwoju gospodarczym odgrywały miasta hanzeatyckie: Szczecin, Gdańsk, Koszalin, Toruń i Elbląg.

 Gdańsk, 1550

Za Zygmunta I Starego rozwijała się także kultura, w dużej mierze dzięki jego małżeństwu z włoską księżniczką Boną Sforzą, które zacieśniły kontakty z Włochami i ich sztuką. W tym okresie, kosztem szlachty, rozwinęła się warstwa wpływowych rodzin arystokratycznych, tzw. magnaterii. Rodziny te posiadały rozległe terytoria, liczne wsie i miasta, zamki, a także armię i wywierały ogromny wpływ na politykę.

Polska arystokracja w XVI w., rys. Jan Matejko

W 1569 r. nastąpiło wydarzenie, które w znaczący sposób zmieniło charakter stosunków polsko-litewskich – zawarto Unię Lubelską, która zastąpiła unię personalną między Królestwem Polski i Wielkim Księstwem Litewskim.

Akt zawarcia Unii Lubelskiej

Od tej chwili obydwa kraje łączyła unia realna z władcą elekcyjnym (ówcześnie rządzący Zygmunt II August mimo trzech małżeństw nie doczekał się dzieci – czytaj: Królewski romans). Podpisana 1 lipca 1569 r. w Lublinie unia stworzyła organizm polityczny o nazwie Rzeczpospolita Obojga Narodów, zarządzany przez wspólny parlament (sejm i senat).

Rzeczpospolita Obojga Narodów, 1569

Obieralność monarchy oznaczała między innymi, że celem zdobycia tronu król musiał gwarantować różne przywileje. Ówczesna Polska była najbardziej demokratycznie zarządzanym krajem w Europie. Pierwszym królem elekcyjnym był Henryk Walezy (przyszły król Francji Henryk III) – po jego ucieczce tron objął książę siedmiogrodzki Stefan Batory. Aby zostać królem Polski Batory musiał poślubić 53-letnią Annę Jagiellonkę, siostrę Zygmunta Augusta i ostatnią reprezentantkę dynastii Jagiellonów.

Warto wspomnieć, że wiek XVI był w Rzeczpospolitej wiekiem wielkiej tolerancji religijnej, z silnymi wpływami reformacji. (To dlatego osiedlili się tu prześladowani protestanci niderlandzcy, zwani mennonitami, o czym można przeczytać w: Holandia na Żuławach.)

4. XVII w. – Słabnięcie

Tolerancja religijna zaczęła słabnąć w XVII w., gdy w Europie nastąpiła kontrreformacja. Tak się nieszczęśliwie złożyło, że nowa dynastia królewska Wazów ze Szwecji (uzyskali prawo do tronu jako potomkowie Katarzyny Jagiellonki, która poślubiła Jana III Wazę) była silnie katolicka. Stosunki ze Szwecją zawsze pozostawały napięte ze względu na pretensje królów Polski do tronu Szwecji. Pierwszy władca tej dynastii, król Zygmunt III Waza (jeden z najbardziej niepopularnych władców Polski), przeniósł w 1609 r. stolicę z Krakowa do Warszawy. W 1632 r. jego syn Władysław IV, wszczął wojny przeciwko Rosji i Turcji. Pod rządami Jana Kazimierza (brat Władysława IV) nad Polskę nadciągnęły ciemne chmury. W 1648 r. na Ukrainie wybuchło powstanie kozackie, które przyniosło utratę znacznych terytoriów na rzecz Rosji. Na obrazie: Zygmunt III Waza.  

 Bitwa Pod Żółtymi Wodami, 29 kwietnia 1648, „Ogniem i mieczem”

Ciekawostka

Przez cały XVI i XVII wiek główną rolę w wielu bitwach odgrywała husaria, do dziś wielka duma Polaków. Jak podaje Wikipedia była to „polska jazda należąca do narodowego autoramentu, znana z wielu zwycięstw formacja kawaleryjska Rzeczypospolitej”, obecna na polach bitew od początków XVI do połowy XVIII wieku. Była wykorzystywana do przełamywania sił nieprzyjaciela poprzez zadawanie rozstrzygających uderzeń w postaci szarż, które w najważniejszym okresie jej istnienia kończyły się zazwyczaj zwycięstwami. Ze względu na nietypowe uzbrojenie i taktykę husaria jest zaliczana do najskuteczniejszych formacji wojskowych w dziejach kawalerii.” Aż do reformy w latach 70. XVIII w. husarzy zaliczano do wojskowej elity i uważano za niepokonanych – przez ponad wiek nie ponieśli porażki na polu bitwy!

 Husaria (montaż urywków filmowych)

W 1655 r. Szwedzi pod komendą króla Karola X Gustawa najechali Polskę, która była już osłabiona i wyczerpana wojnami, co ułatwiło podbój kraju. Tak zwany potop szwedzki zakończył się narodowym powstaniem i pokojem w Oliwie w 1660 r., ale jego konsekwencje były dla Rzeczpospolitej dramatyczne. Przyniosły nie tylko ogromne straty materialne i kulturalne i utratę 30% ludności, ale także zakończyły erę religijnej tolerancji. Wypędzenie protestanckich Braci Polskich w 1658 r. wzmocniło nietolerancję, której ofiarami zaczęli stawać się także Żydzi.

Marsz Szwedów do Kiejdan, mal. Józef Brandt

Co gorsza, w 1672 r. Turcy wypowiedzieli Rzeczpospolitej wojnę, ale Polacy, pod wodzą hetmana Jana Sobieskiego, zdołali ich pokonać. Już jako król, Jan III Sobieski, ocalił Wiedeń przed Turkami w słynnej bitwie z 1683 r.

Ciekawostka
Jan III Sobieski był nie tylko wspaniałym żołnierzem, ale także literatem. Pisał wspaniałe listy miłosne do ukochanej żony, Francuzki Marii Kazimiery (d Arquien), zwanej przezeń pieszczotliwie Marysieńką. Było to bardzo popularne małżeństwo i jedna z najsłynniejszych par w historii Polski. 

  Jan III Sobieski i Marysieńka (portrety z epoki)

Po śmierci Sobieskiego Polska zaczęła pogrążać się w kryzysie. Coraz więcej władzy brały w swoje ręce rody magnackie, a skorumpowana arystokracja miała silny wpływ na elekcje. Wiele złego wyrządziła zasada liberum veto – parlamentarny środek sprzeciwu, który pozwalał każdemu posłowi zerwać obrady i anulować już uchwalone prawo przez głośne zakrzyknięcie „Nie pozwalam!”. Tak oto liberum veto przyczyniło się do degeneracji systemu politycznego Rzeczpospolitej, szczególnie w XVIII w., kiedy to obce mocarstwa korumpowały posłów dla paraliżowania prac sejmu. (W tym czasie określenie „polski parlament” zaczęło mieć pejoratywne znaczenie w Holandii.)

5. XVIII w. – Upadek

Lata 1697-1763 zwane są epoką saską, ponieważ w tym okresie królami Polski byli dwaj elektorzy Saksonii, August II Wettin, znany dzięki swej sile fizycznej jako August II Mocny, oraz jego syn August III Wettin. Jedynie w krótkich okresach władzę sprawował przejściowo Stanisław Leszczyński. Obaj Wettinowie reprezentowali głównie interes Saksonii. Za ich rządów Rzeczpospolita została uwikłana w tzw. wojnę północną (1700-1721), w czasie której szwedzki król Karol XII najechał kraj, oraz w wojnę domową (1704), kiedy antysaksońska opozycja obrała królem Stanisława Leszczyńskiego (ojca późniejszej królowej Francji Marii Leszczyńskiej).

 August II i Stanisław Leszczyński (portrety z epoki)

Panowanie Augusta II rozpoczęło okres wtrącania się Rosji, Austrii i Prus w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej, pogłębiło również degrengoladę życia politycznego. Po jego śmierci rozgorzała walka o tron pomiędzy synem zmarłego Augustem III a Leszczyńskim, która doprowadziła do wybuchu wojny domowej (1733-1735) i zwycięstwa Wettina. Za jego rządów Polska popadła w anarchię i przez 27 lat (!) ani jedna sesja parlamentu nie zakończyła się sukcesem. Epoka saska jest uważana za okres największego upadku życia politycznego, społecznego i kulturalnego w Polsce.

 Krakowskie Przedmieście w Warszawie, mal. Bernardo Belotto „Canaletto”

Ciekawostka

Bogate w szczegóły architektoniczne obrazy włoskiego malarza Bernarda Belotta (zwanego Canalettem) pomogły po II wojnie światowej w rekonstrukcji zrujnowanej Warszawy.

W 1764 r. caryca Katarzyna Wielka osadziła na tronie Stanisława Augusta Poniatowskiego (swego dawnego kochanka), który został ostatnim królem Polski – bardzo zresztą kontrowersyjnym. Z jednej strony był to człowiek Oświecenia, który zainicjował wiele reform mających na celu uzdrowienie instytucji państwowych – za jego rządów 3 maja 1791 r. uchwalono pierwszą konstytucję Rzeczpospolitej.

  Stanislaw August Poniatowski i oryginał Konstytucji 3 Maja 

 „Mazurek 3 Maja” – pieśń historyczna

Z drugiej strony jednakże król nigdy nie podjął próby uniezależnienia kraju od Rosji, która zaczęła wywierać na Rzeczpospolitą coraz większy wpływ. Zbyt słaba politycznie, nękana wojnami domowymi wszczynanymi przez niechętną wszelkim reformom arystokrację, Polska nie była w stanie zapobiec rozbiorom, które zlikwidowały państwowość polską na 123 lata. Rozbiory (1772, 1793, 1795) były dokonane przez Imperium Rosji, Królestwo Prus i Austrię (z wyjątkiem II rozbioru), które stopniowo zagarniały terytoria Rzeczypospolitej drogą aneksji. 27 listopada 1795 r. Stanisław August został zmuszony do dymisji, a Polska przestała istnieć na politycznej mapie świata.

Mapa rozbiorów

Nie obyło się to bez oporu. W 1794 r. wybuchło powstanie antyrosyjskie i antypruskie pod dowództwem generała Tadeusza Kościuszki, ale mimo zwycięstwa nad Rosjanami w bitwie pod Racławicami 4 kwietnia 1794 r. nie udało się uratować niepodległości.

 Panorama Racławicka

Panorama Racławicka

6. Znaczące kobiety wPolsce przedrozbiorowej.

W historii Polski przedrozbiorowej niewiele kobiet odegrało ważniejszą rolę polityczną. Małżonki polskich władców miały być pobożne i rodzić następców tronu.  Do ważniejszych postaci kobiecych tego okresu należały:

Dobrawa (930 – 977) – żona Mieszka I, księżniczka czeska, której podobno pogański książę zawdzięcza przyjęcie chrześcijaństwa, jej rola jest dziś jednak kwestionowana.

Jadwiga Andegaweńska (1373 lub 1374 – 1399) – Węgierka, córka Ludwika Węgierskiego i wnuczka Kazimierza Wielkiego, co dało jej prawo do polskiego tronu w randze króla; jej małżeństwo z litewskim księciem Jagiełłą stworzyło podwaliny pod unię polsko-litewską. Bardzo popularna w Polsce ze względu na wielką pobożność (w 1997 r. została kanonizowana) i dobroczynność. Legenda głosi, że aby uniknąć małżeństwa z Jagiełłą i poślubić ukochanego Wilhelma Habsburga, z którym ją zaręczono w dzieciństwie, usiłowała uciec z zamku na Wawelu, wyrąbując przejście przez bramę toporem. Jako królowa przeznaczyła klejnoty na reaktywowanie Akademii Krakowskiej, która przekształciła się później w Uniwersytet Jagielloński. Jadwiga słynęła z wielkiej urody.

Bona Sforza (1494 – 1557) – księżniczka włoska z Bari, a od 1518 r. królowa Polski i wielka księżna litewska, żona króla Zygmunta Starego; odgrywała aktywna rolę w polityce wewnętrznej (doprowadziła do koronacji małoletniego syna Zygmunta Augusta) i zagranicznej (była zażartą przeciwniczką Habsburgów i zwolenniczką zacieśnienia sojuszu z Francją).

Barbara Radziwiłówna (1520 – 1551) – arystokratka litewska, druga żona Zygmunta Augusta, którą zakochany w niej władca poślubił wbrew woli narodu.  Znienawidzona przez Polaków ze względu na bogate życie erotyczne, przeszła do historii jako bohaterka największego romansu królewskiego. Czytaj też: Królewski romans.

Maria Kazimiera d’Arquien (1641 – 1716) –  Francuzka, ukochana zona Jan III Sobieski, któremu urodziła 13 dzieci. Niezwykle urocza, do historii przeszła jako adresatka pięknych listów miłosnych króla; w jego polityce zagranicznej wspierała zbliżenie polsko-francuskie.


7.
Królestwo Polskie i rosyjskie prześladowania (1815 – 1916).

Po III rozbiorze Polski wielu Polaków emigrowało do Francji. Nadzieja na odzyskanie niepodległości pojawiła się wraz z Napoleonem Bonaparte, który przyciągnął do siebie wielu polskich żołnierzy, powstały nawet Legiony Polskie (nadzieje na zwycięstwo odzwierciedlają słowa polskiego hymnu). Po zwycięstwie nad Prusami z części polskich ziem anektowanych przez to państwo cesarz utworzył Wielkie Księstwo Warszawskie (1807-1815), ku wielkiemu zresztą rozczarowaniu Polaków, którzy liczyli na reaktywowanie państwa. Na obrazie: Generał Henryk Dąbrowski i jego żołnierze we Włoszech. 

Wielkie Księstwo Warszawskie 1807 – 1809

 Wielkie Księstwo Warszawskie (montaż)

Ciekawostka.

Słynną postacią kobiecą owym okresie była Maria Walewska, żona szambelana Anastazego z Walewic, która w 1807 r. została kochanka Napoleona. W romansie z cesarzem Francuzów pani Walewska widziała nadzieję na wsparcie idei wskrzeszenia Polski. W 1810 r. urodziła mu syna Aleksandra (podobnego do ojca jak dwie krople wody). W 1814 r., jako księżna d’Ornano, Maria odwiedziła Napoleona w czasie jego przymusowego pobytu na Elbie. 

Ta namiastka suwerenności została skasowana po upadku Napoleona. Na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. utworzono Królestwo Polskie (tzw. Królestwo Kongresowe). Formalnie było to niezależne państwo z monarchą konstytucyjnym, połączone z Rosją osobą władcy. Królami Polski zostali car Aleksander I, a po nim car Mikołaj I. Ten stan nie utrzymał się jednakże długo, ponieważ Rosja zaczęła stopniowo ograniczać suwerenność Królestwa, co w 1830 r. doprowadziło do wybuchu pierwszego powstania narodowowyzwoleńczego, tzw. powstania listopadowego (1830/31). Powstanie rozpoczęło się 29 listopada 1830 r. z inicjatywy młodych oficerów z warszawskiej Szkoły Podchorążych Piechoty, a przystąpiła do niego znaczna część polskiego społeczeństwa. Powstanie rozprzestrzeniło się na terytorium Litwy, zachodniej Białorusi i Ukrainy, ale mimo lokalnych zwycięstw zostało zgniecione przez przeważające siły armii rosyjskiej.

 Pułk Ułanów Poznańskich w natarciu podczas Powstania Listopadowego 1831, malarz nieznany

 „Mazur wojenny”, komp. Karol Kurpiński

30 lat później rosnące represje i prześladowania polskich patriotów doprowadziły do kolejnego powstania, tzw. powstania styczniowego, które wybuchło 22 stycznia 1863 r. i trwało aż do jesieni 1864 r. Jego konsekwencje były bardzo dramatyczne i przyniosły likwidację swobód i autonomii Królestwa Polskiego, które stało się de facto prowincją o nazwie Kraj Nadwiślański, administracyjnie włączoną w skład rosyjskiego imperium. Ogromne były również straty materialne, a uczestnikom powstania konfiskowano majątki – 1600 w Królestwie i 1800 na ziemiach włączonych do Rosji. Dziesiątki tysięcy pomniejszej szlachty z pogranicza polsko-ukraińskiego zostało przesiedlone, a kilkanaście tysięcy patriotów zesłano na Syberię. Działalność kulturalna i edukacyjna w języku polskim w szkołach została zakazana, a w urzędach językiem obowiązującym stał się rosyjski. Powstanie styczniowe bardzo umocniło jednak polską świadomość narodową, co znalazło odbicie w walce o niepodległość w 1918 r. Na zdjęciu: powstaniec styczniowy.

Powstanie styczniowe (montaż)

8. Ziemie zaboru austriackiego i pruskiego.

Inna próba odzyskania niepodległości miała miejsce w cieszącej się pewną autonomią Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815-1846). Powstanie Krakowskie (21 luty – 4 marca 1846 r.) było jedynym powstaniem skierowanym przeciwko wszystkim trzem zaborcom. Prowadzone pod hasłami demokracji, szybko zostało stłumione przez armię austriacką, która współpracowała z lokalnymi chłopami (wielu z nich bezlitośnie mordowało szlachtę). Skutkiem tego zrywu było włączenie Krakowa z przyległościami do królestwa Galicii i Lodomerii, a całej prowincji, ze stolicą w Lwowie, do monarchii austriackiej.

Po roku 1871 ziemie zaboru pruskiego zostały włączone do cesarstwa niemieckiego, zarządzanego przez kanclerza Otta von Bismarcka, który prowadził politykę germanizacyjną, prześladując każdy przejaw patriotyzmu i polskości.

Bohaterskie dzieci z Wrześni, które w latach 1901 / 1902 odmówiły modlenia się w szkole i nauki religii po niemiecku, za co spotkały je szykany ze strony władz pruskich.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.