Deze rit gaat naar Malbork, door Żuławy (Pools poldergebied), in de voetsporen van Nederlandse kolo-nisten uit de 16^de eeuw, de zoge-naamde Mennonieten.  De route is tamelijk lang, maar sommige delen kunnen toch heel goed op de fiets worden afgelegd.
Ervaringsdeskundigen wijzen erop dat het beter is van oost naar west te rijden vanwege de overheersende oostelijke wind. De route is zeer schilderachtig, en op sommige plaatsen, zoals ten zuiden van het Drużno meer, doet het denken aan de Nederlandse polders. Dit is waarom ze zelfs nu soms nog aangeduid worden met Klein Holland. Er is zelfs een project gaande om er een museumlandschap te creëren als een écht Holland, met boerderijen en dorpen. Herinneringen aan de Doopsgezinde bezit-tingen zijn er waarschijnlijk wel in elk tweede dorp, zoals kerkhoven, huizen met een zuilengalerij en kerken, voornamelijk uit de 19^de eeuw.

Żuławy landschap 

Om het huidige Elblag te bezoeken, kan men wellicht beter niet de meest toeristische route kiezen maar wat dorpen terzijde laten liggen en de meest interessante plaatsen eruit pikken. Dat zijn: Wiślina met een houten klokkentoren uit 1792 en Wróblewo met een kerk, waarvan het houten hoofdgestel een opvallend traliewerk vormt. Dit was oorspronkelijk, in de 16^de eeuw, de huiskapel van de Scheweke familie.  

De kapel van de Scheweke familie 

Trutnowy met een mooi huis met arcades, gebouwd in 1720 en Tropy Elbląskie – het voormalige Nederlandse dorp gelegen aan een vaart die tot het einde van de 19^de eeuw de enige verbinding met de buitenwereld was. Vandaag is het kanaal zwaar begroeid en slecht  onderhouden, ook de huizen met zuilengalerijen zijn er slecht aan toe. Een oude begraafplaats is volledig bedekt met onkruid, gras en struiken en de voormalige school is zo te zien ook niet in een erg goede staat. Maar dat rustige en afgelegen plekje is misschien meer aan te bevelen dan de veel nette kerken, omdat men er nog de geest kan inademen van de doopsgezinde kolonisten.
Zie voor meer informatie: Nederland in Zulawy en Het spoor van de Mennonieten. 

Het oude gracht, Tropy Elbląskie

Elbląg

Het gebied verder doortrekkend komt men in Elbląg, wat ooit een stad zo groot en zo mooi als Danzig was. Het werd gegrondvest in 1237 door de Duitse Orde en tot 1309 was het haar hoofdzetel. In de tweede helft van de 16^de eeuw kwamen hier Nederlandse immigranten om een laag gelegen drassig gebied om te zetten in vruchtbare landbouwgronden. Żuławy. In het begin van de 17^de eeuw werd Elbląg een deel van Pruisen en na WO II werd het weer Pools. Tijdens de  2^de Wereldoorlog is het minstens net zo zwaar verwoest als Danzig. Echter Elbląg was niet zo bekend als Danzig. De oude stad is dus nooit herbouwd en, wat veel erger is, oude huizen werden er gesloopt om de stenen te gebruiken voor de reconstructie van Danzig en Warschau. Pas in de laatste jaren worden op de fundamenten van die gesloopte gebouwen nieuwe huizen gebouwd. Dat zijn echter geen getrouwe reconstructies in de vroegere stijl uit het verleden. Om deze reden is het toch de moeite waard om te zien hoe de oude geest nieuw leven is ingeblazen met moderne architectonische ontwerpen. Afbeelding: stadhuis.

de vernieuwde Oude Markt

Laat in de avond komt men zo in Malbork.

 Malbork / 9 juli

Accommodatie: Hotel „Dedalus”, een beetje aan de rand van de stad was wat matiger van niveau maar in het restaurant is een breed aanbod aan heerlijke thee.

Het enorme panorama van het Teutoonse kasteel, gelegen aan de oever van de rivier Nogat, is een van de mooiste in Polen. Het kasteel Malbork is de grootste attractie van Polen, en een van de grootste nog bestaande complexen van de gotische architectuur ter wereld. Sinds 1997 staat het op de werelderfgoed lijst van de UNESCO.

het kasteel Malbork bij nacht

Het is moeilijk niet te reageren op deze foto, gemaakt door Joseba Luzuriaga!

Een beetje geschiedenis

De bouw van het enorme fort begon in 1278. In de jaren 1309 – 1457 was het de zetel van de Grootmeester van de Teutoonse Ridders en de hoofdstad van de kerkelijke Pruisische staat  (lees: Teutoonse Ridders ). In 1457 werd het kasteel verkocht aan koning Casimir de Jagielloniaan door Ulric Czerwonka, commandant van zijn Tsjechische huurlingen, die het voor veel goed geld van de Teutoonse Ridders had verworven. Sindsdien, was het tot 1772, één van de residenties van de Poolse koningen. Gedurende zeven eeuwen zijn de vorm en het uiterlijk van het kasteel aangepast naar gelang de functie die het vervulde – het werd uitgebreid en verwoest, opgeknapt, dan gesloopt en weer herbouwd. Ook heeft het tijdens de bevrijding erg geleden onder de Sovjet troepen. De kasteelgidsen zullen graag uitleggen hoe de Russische soldaten hun geweren leeg schoten in het verlaten kasteel. De renovatie gaat voort tot op de dag van vandaag.

Eerste indruk van het kasteel

Men kan het kastelencomplex bezoeken of in groepen met een gids of individueel met een te huren audio-boek als gids. Aan de rondleiding kan men gemakkelijk een hele dag besteden, zoveel is er te zien: twee kastelen, refters, slaapzalen, keuken, hutten, exposities, galeries en binnenplaatsen en ook een groep gemeenschappelijke toiletten.

De Refter (eetzaal)

Obmerking: De refter van Malbork inspireerde prinses Marianna van Oranje tijdens de bouw van haar paleis in Kamieniec Ząbkowicki (lees: Goede dame uit bnederland).

De kasteel keuken

In de periode mei – september worden er„licht en geluid”-shows gegeven. Verder wordt er een spektakel opgevoerd van de poging het kasteel te veroveren door Wladyslaw Jagiello na de slag van Grunwald in 1410.

 ROUTE NAAR MAZURIË / 10 juli

(360 km, 5 uur en 20 min)

Op weg naar de volgende plaats, het gasthuis Dziwiszewo, kunnen de twee historische steden: Pasłęk en Lidzbark Warmiński bekeken worden. De keuze van Pasłęk is dan geen toeval want het is gebouwd door de immigranten uit Nederland, die door de Teutonen erheen uitgenodigd waren. Oorspronkelijk heette deze stad “Holland”. Maar in 1701 werd om de relatie met het Koninkrijk  Pruisen te beklemtonen, het bijvoeglijke naam-woord “Pruisisch” toegevoegd en vanaf dat moment tot in 1945 heette de stad dus “Pruisisch Holland”. Het Oude Stadsplein hier is anders dan in Polen gebruikelijk is. Het heeft de rechthoekige vorm net zoals dat in Nederland gebruikelijk is. Door de hevige regen zagen we de stad alleen maar van achter de autoruiten.

Het voormalige Duitse kasteel en het stadswapen

De volgende stop op deze tocht is Lidzbark Warmiński (let op het bijvoegelijke naamwoord: Warmiński, er is namelijk nog een Lidzbark, veel verder naar het zuiden; maak de Tom-Tom niet van streek!). Het indrukwekkende, gotische kasteel, is een voormalige residentie van de bisschoppen. (Het is dus geen kasteel van de Teutoonse Orde). Het dateert uit de 14^de eeuw. Het is een waardevol monument van de gotische architectuur in Polen.

Het bisschoppelijk kasteel

Net als het kasteel Malbork is het vaak verbouwd. Op dit moment biedt het plaats aan tentoonstellingen (gotische kunst, portretten, documenten, oude stijlkamers van het kasteel, de Poolse schilderkunst van de 19^de – en 20^ste eeuw en een verzameling van pictogrammen). Verder is een gedeelte omgebouwd tot een zeer luxueus hotel.

MAZURIË / 10 – 15 juli

Mazurië (de rode stip op de kaart is Giżycko, waar we heen gingen) is een van de meest aantrekkelijke toeristische streken in Polen. Dit wordt wel het „Land van de Duizend Meren” genoemd. In feite zijn er ongeveer drieduizend meren – overblijfselen van de ijstijd. Mazurië is een pittoresk en heuvelachtig gebied, bedekt met bossen, waar de wegen vaak omzoomd worden door prachtige lanen. De sterke punten zijn: de ongerepte natuur, de prachtige open luchten, de rijkdom aan kastelen, paleizen en rivieren die geschikt zijn voor de kanosport maar vooral de rijkdom aan meren die uitstekend te bezeilen zijn. De grootste ervan van zijn: Mamry, Śniardwy en Niegocin.

Guzianka meer

Deze drie zijn met tal van omliggende meren verbonden. Hiermee kan men vrij van de ene naar de andere trekken. Sommige bezoekers zullen genieten van het uitzicht op de vele ooievaarsnesten die om de paar passen te zien zijn. Deze en andere genoegens trekken veel bezoekers, niet alleen Poolse, maar ook uit Duitsland, Engeland, Tsjechië en Rusland. Hier is een breed scala aan hotels, pensions en zeilcentra. In 2011 is Mazurië aangemeld voor de lijst van zeven wereldwonderen der natuur. Het haalde de eerste zeven niet maar werd 14^de . Maar het was wel de enige streek in Europa die zo ver kwam.

Mazurië in vogelvlucht

Een beetje geschiedenis

De eerste bewoners van dit gebied waren de eens zo machtige Slavische Pruisen, die in de 13^de eeuw overwonnen werden door Teutoonse Ridders. Velen van hen verlieten toen hun thuisland en werden vervangen door boeren uit Mazovië, Duitsland en Litouwen, maar ook uit andere Europese landen. In de 16^de eeuw behoorde het tot Pools Pruisen. Toen de Hohenzollerndynastie er, in 1618, de macht overnam kwam het los van Polen. Na de kroning van Frederik I van Pruisen in 1701 werd Pruisen een koninkrijk dat na de deling in 1772, samengevoegd werd met Vorpommern en Brandenburg. Na WO I werd Mazurië Duits en de Poolse bevolking onderging een sterke germanisatie en een krachtige vervolging.

Mazurische boerderij 

Na de Tweede Wereldoorlog, keerde Mazurië terug in Poolse handen, maar dat betekende geen verbetering van de situatie van de plaatselijke bevolking. Die werd door de nieuwkomers uit het voormalige Oost-Polen (dat in handen van de Sovjet-Unie kwam) gezien en behandeld als Duitsers zonder dat de Poolse autoriteiten voor hen opkwamen. Als gevolg van die vervolging vertrok de meerderheid van de echte Mazurische bevolking naar Duitsland. De laatste grote golf van hervestiging vond plaats in de jaren ’70 van de vorige eeuw. Dit is natuurlijk een triest en pijnlijk hoofdstuk in de geschiedenis van het naoorlogse Polen. Het valt niet te ontkennen dat veel van die vaderlandslievende patriotten in Mazurië er ernstig door geschaad zijn.

Een schokkend beeld van het lot van de mensen in Mazurië is te zien in een film “Rose” door Wojciech Smarzowski. (click)

Dziwiszewo gasthuis (pension Kuhnort)

Dit pension is gelegen in de nabijheid van Grote Meren, 15 kilometer ten westen van Giżycko. Men moet de weg naar Bogacko of Doba nemen om er te komen.

Beeld: dziwiszewo.pl

Het grote voordeel is de handige afstand tot de aantrekkelijkheden in de omgeving, zoals Hitlers Wolfsschans en Teutoonse kastelen in Kętrzyn, in Ryn, het 19^de eeuws paleis en het fort in Sztynort Boyen. Op  een heel prettige afstand tot de belangrijkste wegen biedt pension Dziwiszewo rust en stilte (voor zover haar gasten geen lawaai maken) en vooral de schoonheid van de streek. Het dichtstbijzijnde meer, waarin men kan zwemmen en zeilen, is op enige afstand maar dat kleine ongemak wordt ’s avonds op het terras, met uitzicht op de groene weiden en bossen, ooievaars en zelfs herten als men wat geluk heft, volledig goed gemaakt.

Rond het pension

Wanneer men van rumoerige plaatsen komt, zal men hier een enorme bevrijding voelen. Wie van fietsen (fietsen zijn er beschikbaar) of wandelen houdt, heeft hier zeer veel mogelijkheden. Wij verbleven er slechts vier volle dagen, maar we hadden graag wat langer gebleven. Dziwiszewo is ook een goed uitgangspunt voor een paar kleine uitstapjes.

Wolfs Schans – Het hoofdkwartier van Hitler

Gebouwd in de jaren 1941-1944 bij het dorp Gierłoż, was de Wolfsschans Adolf Hitler’s hoofdkwartier, waarin hij, in totaal, zo’n 900 dagen doorbracht. Hij werd daar bezocht door vertegenwoordigers van verschillende staten waar onder Benito Mussolini. Op 20 juli 1944 pleegden Claus von Stauffenberg en Werner von Häften hier hun mislukte aanslag op Hitler. Bezoekers kunnen de exacte plaats waar Von Stauffenberg zijn aktetas met explosieven plaatste, bezoeken – er is een speciale herdenkingsplaquette.

 Plaats van de aanslag op Hitler op 20 juli 1944 (Bundesarchiv)  toen en nu

The Wolfs Schans bestaat uit 38 objecten, de meeste daarvan zijn grote betonnen bunkers.

In januari 1945 bliezen de Duitsers die gedeeltelijk op en het hele gebied werd ondermijnd. Tegenwoordig is het beton bedekt met mosgroen en het is nogal moeilijk om het zich voor te stellen als een levendige plek. Wandelen doet men individueel aan de hand van een plattegrond, of met een gids. Hitlers bunker is aangegeven met nummer 13.

Hitler’s bunker

Giżycko en het Niegocin meer

Gelegen in de buurt van het meer Niegocin ligt de stad Giżycko één van de zeil- hoofdsteden van Mazurië (maar, eerlijk gezegd, niet de meest interessante). Men kan in het meer baden maar er ook een boottochtje op Niegocin maken of een iets langere tocht maken naar andere meren. Als het weer goed is, is de korte tocht naar Niegocin, langs een heleboel zeilboten aan te bevelen. Men kan aan de oever ook koffie drinken maar een langer verblijf is door de harde muziek die overal klinkt, niet voor iedereen zo prettig.

Niegocin meer

Het fort Boyen

Dit is een groot en belangwekkend stervormig fort, gebouwd in de jaren 1844-1856. Het omvat ongeveer 100 hectare. In de 19^de eeuw was Boyen een belangrijke schakel in de keten van vestingwerken die het oosten afsloot van Pruisen. Alleen al de buitenmuren zijn het bekijken waard.

Het fort Boyen

Ryn

Ryn is een klein maar pittoresk stadje gelegen tussen twee meren. De grootste attractie is het Teutoonse kasteel dat gebouwd werd rond 1337. Helaas is het vandaag de dag niet meer open voor bezoekers omdat het in gebruik is genomen als luxe hotel. Verder is een Nederlandse molen uit het midden van de 19^de eeuw de moeite van het bekijken waard. Het bezoek aan het kasteel kan verder beperkt blijven tot het nuttigen van een drankje.

Kasteel Ryn

Fold (Owczarnia) – het museum voor landelijk Mazurië

In de buurt van Dziwiszewo, langs de doorgaande weg van Giżycko naar het westen, ligt het privémuseum van een Mazurische dorp. Het gerestaureerde historische huis van deze plaatselijke boerderij is gevuld met authentieke meubels en apparatuur.

Het museumvan de buitenkant…

…en de binnenkant 

Voor of na een bezoek aan de woning is het mogelijk om er koffie te drinken en het gebak (smaakvol gerangschikt) in het oude huis te proberen.

We vertrokken met grote tegenzin uit Dziwiszewo. Prachtig weer, landschap en de rust ontmoedigden ons vertrek, maar de stad Torn (Toruń) lag te wachten.

Renata Głuszek

Lees ook: Stettin – Danzig; Torn – Posen

Foto: Wikimedia Commons, Renata Głuszek, Han Tiggelaar, Daria Niesler

* Volledige route: Stettin (2-3.07) – Danzig (4-7.07) – Malbork (8-9.07) – Dziwiszewo, Mazurië (10-15.07) – Torn (15-17.07) – Pozen (17.07) – Łagów Lubuski (18-19.07)

Aantal dagen: 19, aankomst 2 juli, vertrek 20 Juli