Motto: Nie zrozumie się narodu nie znając jego historii.

 Dlaczego warto znać historię innych narodów? Ano dlatego, że ma ona wpływ na ich obecne postawy i zachowania.  Każdy naród ma swoje traumy i przeżycia, które głęboko wryły się w zbiorową pamięć. Warto o nich wiedzieć, aby zrozumieć, dlaczego ludzie z danego kraju zachowują się tak, a nie inaczej, skąd biorą się ich lęki i uprzedzenia.  Warto także dowiedzieć się, jakimi sukcesami mogą się pochwalić i co wnieśli do wspólnego dorobku ludzkości.

Historia Polski bogata jest w pozytywne przykłady, ale i w klęski oraz upokorzenia. Na politycznej mapie świata państwo zaistniało dopiero w X wieku, ale w ciągu kilku stuleci stało się jednym z największych państw nowożytnej Europy. Świeciło przykładem tolerancji religijnej, w zawartej w 1569 r. Unii Lubelskiej można doszukiwać się pewnej analogii z dzisiejszą Unią Europejską. Warto także zauważyć, że polska demokracja szlachecka była najbardziej demokratycznym ustrojem Europy, w której dominowały monarchie absolutne. Ale to potężne państwo nie potrafiło przezwyciężyć negatywnych skutków mechanizmów politycznych, które samo stworzyło (paraliżująca obrady parlamentu zasada liberum veto). W momencie, gdy sąsiadujący z nim Prusy i Rosja modernizowały się i zbroiły, popadło w anarchię i demoralizację. A gdy się ocknęło – na naprawę i ocalenie niepodległości było już za późno.

Zapłaciło za to bardzo wysoką cenę – zostało na 123 lata podzielone i zagarnięte przez Austrię, Rosję i Prusy i wymazane z politycznej mapy świata, a wszelkie przejawy polskości były tępione, co wielu przypłaciło życiem. Ale Polacy nie poddali się! W 1918 r. doskonale wykorzystali polityczną koniunkturę i dysponując samodzielnie utworzonym wojskiem, przywrócili Rzeczpospolitą na mapę świata i rozpoczęli żmudny proces scalania terenów porozbiorowych. I wtedy wybuchła II wojna światowa, przynosząc w konsekwencji kolejny rozbiór Polski, dokonany w 1939 r. przez Niemcy i Rosję. A kiedy znowu wróciła na mapy (nie mając tym razem nic do powiedzenia), było to już zupełnie inne państwo – o zupełnie nowym kształcie terytorialnym, z niespotykanymi na skalę światową migracjami ludności, niesuwerenne i odcięte żelazną kurtyną od rozwijającej się Europy. Warto porównać obydwa momenty – ten z 1918 r. i ten z 1945 r.!

Te i inne czynniki (zabory, zbrodnie hitlerowskie, wymordowanie polskich oficerów w Katyniu, zabranie Polsce sporych obszarów na wschodzie, negatywne oddziaływanie systemu komunistycznego) sprawiły, że wielu Polaków do dziś odczuwa lęk i uprzedzenia w stosunku do swoich sąsiadów, choć obecnie jak rzadko kiedy mogą czuć się w swoich granicach bezpiecznie. Warto o tym wiedzieć, bo nie zrozumie się narodu nie znając jego przeszłości.

Przedstawiona poniżej historia jest historią „kompaktową”, pokazującą dzieje narodu polskiego w dużym skrócie i uproszczeniu. Ma ona zachęcić do pogłębienia wiedzy i zainteresować wydarzeniami, które w dużym stopniu ukształtowały Polaków. Bo nie zrozumie się narodu nie znając jego historii!

Profesor Norman Davies o polskiej historii (wersja angielska)