• nazwa:                      Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL) 1952-1990
• system polityczny:   republika ludowa, ustrój socjalistyczny, republika parlamentarna
• ludność:                   37,970,155  (szacunkowo w 1990 r.)
• powierzchnia:          312,685 km²

       

 

1. Geneza

PRL zaczęło istnieć de facto 22 lipca 1944 – z chwilą ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, który zapowiadał wproadzenie nowego systemu politycznego. De jure był to dzień 5 lipca 1945, kiedy to Rząd Tymczasowy został uznany przez Wielką Brytanię i USA, co oznaczało wycofanie uznania dla rządu RP na emigracji.  Z chwilą zakończenia wojny w 1945 r. Polska posiadała dwa rządy:

• emigracyjny w Londynie, będący kontynuatorem rządu II RP (nieuznawany przez ZSRR)

Rząd emigracyjny w 1944 z premierem Tomaszem Arciszewskim

• Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej, działający od 31 grudnia 1944 r. i kontrolowany przez komunistów (nieuznawany na Zachodzie)

Zgodnie z zaleceniami konferencji w Jałcie przedstawiciele obydwu gabinetów (emigracje reprezentował Stanisław Mikołajczyk) utworzyli Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, który miał zorganizować i przeprowadzić wolne i nieskrępowane wybory do Sejmu Ustawodawczego. Nadzieje na przeprowadzenie uczciwych wyborów okazały się jednak płonne, ponieważ sprawujący faktyczna władzę komuniści, mający w swej gestii tzw. resorty siłowe (wojsko, aparat bezpieczeństwa), przeprowadzili intensywną kampanię przeciwko opozycji, w tym związanej z rządem emigracyjnym (rozbito wiele struktur organizacyjnych, a działaczy aresztowano) i znacząco ją osłabili. Na zdjęciu: Stalin i Wiaczesław Mołotow prezentują polskie godło państwowe (15 listopada 1944). Orzeł jeszcze posiada koronę.

Poprzedzone referendum w 1946 r. (na temat granicy zachodniej, socjalistycznych reform i likwidacji senatu) i prowadzone pod nadzorem służb bezpieczeństwa wybory do Sejmu Ustawodawczego z 19 stycznia 1947 zostały sfałszowane i dziś już nie sposób dociec, jakie były naprawdę wyniki, ale zostały one uznane na Zachodzie za obowiązujące.

Komunistyczna propaganda w czasie wyborów w 1947 r. 

W nowym Sejmie Ustawodawczym złożonym z 444 posłów stronnictwa prokomunistyczne otrzymały aż 380 mandatów, a reprezentowane przez Mikołajczyka Polskie Stronnictwo Ludowe zaledwie 24 (zagrożony aresztowaniem polityk uciekł potem za granicę). Tym samym socjalistyczny charakter ustroju politycznego Polski został przesądzony, a przypieczętowały go konstytucje z 1947 (Mała) i z 1952 (ta ostatnia wprowadziła oficjalna nazwę państwa Polska Rzeczpospolita Ludowa), a także wprowadzenie takiego systemu partyjnego, z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą na czele, który eliminował z życia politycznego wszelką opozycję.

2. Kształtowanie się granic Polski po II wojnie światowej

Granice powojennej Polski zostały ustalone przez strony rosyjską (Józef Stalin), brytyjską (premier Winston Churchill) i amerykańską (prezydenci Franklin D. Roosevelt, Harry Truman) w czasie konferencji w Teheranie (1943), Jałcie (1945) i Poczdamie (1945). Propozycje strony polskiej, aby uwzględnić wolę Polaków poprzez referendum lub decyzje parlamentu, nie zostały wzięte pod uwagę.

 

Jałta: Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin

Tym samym, w przeciwieństwie do sytuacji po I wojnie światowej, Polska nie miała praktycznie żadnego wpływu na kształt nowego państwa. Największą rolę w ustalaniu granic odegrał Stalin, który narzucił zachodnim aliantom swoją wizję przyszłej Polski. Przywódca radziecki zadecydował o przyznaniu Polsce wschodniej części dawnych Prus Wschodnich (z Gdańskiem, ale bez Królewca), Śląska, oparciu granicy wschodniej na stanie z 17 września 1939 r. i przesunięciu granic zachodnich do linii Odry, z włączeniem Szczecina.

Przywódca radziecki zadecydował o:

• przyznaniu Polsce wschodniej części dawnych Prus Wschodnich (z Gdańskiem, ale bez Królewca), Śląska
• oparciu granicy wschodniej na stanie z 17 września 1939 r.
• przesunięciu granic zachodnich do linii Odry, z włączeniem Szczecina.

Ustalenia poszczególnych konferencji były następujące:

Teheran 28 listopada – 23 grudnia 1943

Związek Radziecki zatrzymuje ziemie okupowane od 17 września 1939 r. oraz połowę dawnych Prus Wschodnich, a zachodnią granicę Polski stanowić ma Odra i Nysa (nie sprecyzowano która: Nysa Klodzka czy położona dalej na zachód Nysa Łużycka, która ostatecznie została zaakceptowana)

Jałta 4-11 luty 1945

potwierdzenie ustaleń z Teheranu, ale nadal bez sprecyzowania, o którą Nysę chodzi (istniały rozbieżności między aliantami na temat dokładnego przebiegu granicy wschodniej i zachodniej, Wielka Brytania i USA chciały np., aby Lwów pozostał przy Polsce), zadecydowanie o wysiedleniach Niemców z ziem na wschód od Odry (Dolny Śląsk); dokładne wytyczenie granic miało zostać dokonane na konferencji pokojowej w Poczdamie

Poczdam 17 lipca – 2 sierpnia 1945

zaakceptowanie granic zaproponowanych przez Stalina, tym samym obszar nowego państwa skurczył się o ok. 76 000 km w stosunku do ziem II RP.

Konsekwencją tych decyzji było wysiedlenie Niemców z terenów przyznanych Polsce oraz przesiedlenie tam Polaków zamieszkujących utracone terytoria wschodnie. Trzeba zaznaczyć, że Polacy przyjeli te ustalenia z wielkim rozgoryczeniem.

 

Zmainy terytorialne Polski po II wojnie światowej

Uznanie zachodniej granicy Polski przez państwa niemieckie nie było procesem łatwym. Jako pierwsza uczyniła to the German Democratic Republic (DDR), która podpisała 6 lipca 1950 stosowny układ w Zgorzelcu. The Federal Republic of Germany (BDR), która nie mogła pogodzić się ze stratą znacznych obszarów na wschodzie, przez dwadzieścia lat zwlekała z uznaniem nowej granicy. Pierwsza oficjalna akceptacja postanowień jałtańsko-poczdamskich – układ z 7 grudnia 1970 r. – była rezultatem wytężonych wysiłków dyplomacji Władysława Gomułki i stała się możliwa dopiero po objęciu władzy w BDR przez koalicję SPD-FDP z Willy Brandtem na czele. Układ ten został jednak ratyfikowany dopiero po zjednoczeniu Niemiec, na posiedzeniu Bundestagu 16 grudnia 1991 r. Decyzja niemieckiego parlamentu uprawomocniła się z dniem 16 stycznia 1992.

Rozstrzygnięciom w sprawie granic towarzyszyły postanowienia dotyczące ludności zamieszkującej związane z nimi terytoria, które wywołały ogromne zmiany w strukturze społeczeństwa Polski. Były one następujące:

• ludność niemiecka zamieszkująca tereny przyznane teraz Polsce, tzw. Ziemie Odzyskane, została wysiedlona do Niemiec, a jej miejsce zajęli Polacy z utraconych ziem wschodnich, którzy zdecydowali się pozostać przy Polsce

 

Wysiedlenie ludności niemieckiej

• Ukraińcy i Lemkowie zamieszkujący południowo-wschodnie tereny dzisiejszej Polski (Bieszczady, wschodnia Małopolska) zostali przymusowo przesiedleni na Ziemie Odzyskane w ramach tzw. Akcji Wisła

Opuszczona cerkiew grecko-katolicka w nieistniejącej już wsi Królik Wołoski

Kwestia wysiedleń Niemców po dziś dzień kładzie się cieniem na stosunkach polsko-niemieckich ze względu na istnienie różnego rodzaju organizacji ziomkowskich, ze Związkiem Wypędzonych The Centre Against Expulsions na czele (Bund vertriebener Deutscher – BvD), kwestionujących granicę na Odrze i Nysie, pielęgnujących poczucie krzywdy i wysuwających roszczenia materialne związane z utratą majątków. Szczególnie drażliwą sprawą jest projekt utworzenia Centrum Przeciwko Wypędzeniom (Zentrum gegen Vertreibungen), mającym na celu dokumentowanie przymusowych przesiedleń ludności w XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem przesiedleń Niemców po II wojnie światowej z terenów państw Europy Środkowo-Wschodniej (Polska, Czechosłowacja, Węgry, Rumunia).

Również pomiędzy Polską i Litwą dochodzi do napięć, których przyczyną jest dyskryminacja polskiej mniejszości narodowej na Litwie, która obejmuje 212 000 osób (6,6% ludności kraju, dane z 2011 r.) Władze litewskie niemile widzą obecnośc dwujęzycznych tabliczek z nazwami ulic, a także polską pisownię polskich nazwisk. Ze szkół, w których uczą się mniejszości narodowe, eliminuje się przedmioty wykładane w językach narodowych, co wywołuje gorące protesty litewskiej Polonii.

Polonia litewska      

3. Lata 1945 – 1956

Lata 1945 – 1956 to okres wprowadzania i utrwalania socjalistycznych przemian w kraju, przez wielu akceptowanych jako zapowiedź możliwości awansu społecznego. W dziedzinie gospodarczej była to reforma rolna, w wyniku której chłopi otrzymywali ziemię z rozparcelowanych majątków ziemskich (tym samym klasa ziemiańska przestała w Polsce istnieć) oraz nacjonalizacja przemysłu, który odbudowywano i rozbudowywano. Trzeba jednak powiedzieć, że wiele z tych procesów odbywało się z pogwałceniem prawa i  wiele rodzin bezprawnie pozbawionych majątków stara się obecnie o ich odzyskanie. Lata 40. oznaczały także zagospodarowywanie ziem zachodnich przejętych od Niemców. Na zdjęciu: przekazywanie chłopom ziemi.

Lata 1944 – 1947 wiązały się z masową migracją ludności. Z jednej strony do Polski przybywali z utraconych ziem wschodnich obywatele polscy (1,2 mln osób), którzy nie chcieli mieszkać na terytorium ZSRR – osiedlano ich głównie na tzw. Ziemiach Odzyskanych, czyli ziemiach włączonych do Polski na mocy postanowień konferencji w Jałcie i Poczdamie. W kolejnych latach do PRL przybywali Polacy zesłani w głąb ZSRR i proces ten trwa do dziś.

 Przesiedleńcy z kresów

Z drugiej strony wysiedlano Niemców, a zgodnie z żądaniem ZSRR także Ukraińców, Litwinów i Białorusinów. W wyniku tych zmian Polska stała się krajem praktycznie jednolitym narodowo.

Pod względem politycznym lata 1945-1956 oznaczały okres represji wobec opozycji i ludzi związanych z rządem emigracyjnym, także żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, którzy wrócili do kraju. Wielu aresztowano, torturowano, a niektórzy, jak np. zasłużony w walce z Niemcami generał August Emil Fieldorf „Nil”, szef dywersji AK, stracili życie.

Na zdjęciu: proces rotmistrza Witolda Pileckiego, członka AK. W latach 1940 – 1943 Pilecki z własnej inicjatywy przedostał się na teren obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, by prowadzić tam działalność wywiadowczą i organizować ruch oporu. Był także żołnierzem 2 Korpusu Polskiego. W 1947 r. aresztowano go i oskarżono o działalność szpiegowską dla generała Władysława Andersa, a także o próbę zamachu na urzędników służb bezpieczeństwa. Został stracony w 1948 r., a w 1995 r. pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.  

Prześladowano także Kościół. Władzę w tym najczarniejszym okresie Polski powojennej sprawowali ludzie przysłani do Polski przez Stalina, m.in. prezydent Bolesław Bierut; minister obrony narodowej i marszałek Polski i ZSRR (!) Konstanty Rokossowski, wicepremier Jakub Berman, minister obrony narodowej Michał Rola-Żymierski i wielu wielu innych. Na zdjęciu: Bolesław Bierut.

 

Odbudowa Warszawy

 Plakaty propagandowe z lat 40. i 50.

Parada z okazji święta 1 Maja

Akty terroru i dławienia wolności oraz pogorszenie warunków życia doprowadziły do głębokiego rozczarowania rządami nowej władzy i pierwszego wystąpienia przeciwko niej. W czerwcu 1956 r. odbyła się fala strajków i protestów w Poznaniu, które zostały wprawdzie krwawo stłumione przez władze (szacuje się, że śmierć poniosło 57 osób), ale doprowadziły do zmiany władz.

Protesty robotnicze, Poznań, czerwiec 1956

4. Lata 1956–1970

Lata 1956–1970 to epoka Władysława Gomułki, działacza komunistycznego, który sam był represjonowany i więziony za poglądy sprzeciwiające się monopolowi partyjnemu. Przez społeczeństwo został powitany z entuzjazmem i nadzieją na zliberalizowanie stosunków społeczno-politycznych oraz reformy, dawał nadzieję na częściowe choćby uniezależnienie się Polski od ZSRR. Te nadzieje rozwiały się jednak już po kilku latach, gdy atmosfera politycznej odwilży (związanej m.in. ze śmiercią Stalina) ustąpiła na rzecz ponownego zacieśniania stosunków z ZSRR, pogorszenia stosunków z Kościołem i likwidacji swobód demokratycznych. Przejawem tego był zakaz wystawienia w marcu 1968 r. dramatu „Dziady” Adama Mickiewicza, w którym XIX-wieczna Rosja jest przedstawiona jako tyran. Doprowadziło to do tzw. wydarzeń marcowych – demonstracji studenckich, a potem rządowej kampanii przeciwko inteligencji i Żydom, z których wielu zmuszonych zostało do opuszczenia Polski. Na zdjęciu powyżej: Władysław Gomułka.

Protesty studenckie, marzec 1968

Los Gomułki, który ostatecznie ustąpił ze stanowiska I sekretarza PZPR, przypieczętowało pogorszenie się sytuacji gospodarczej kraju i podwyżki cen żywności, które w grudniu 1970 r. doprowadziły do wybuchu krwawo tłumionych protestów na Wybrzeżu (liczba ofiar wyniosła 41).

Gdańsk, grudzień 1970

Dużym sukcesem tego polityka było doprowadzenie do uznania zachodniej granicy Polski przez Federalną Republikę Niemiec. Oficjalny układ podpisano 7 grudnia 1970.

5. Lata 70.

Lata 70. to epoka Edwarda Gierka, który w młodości pracował w kopalniach Francji i Belgii, mówił po francusku i flamandzku i postanowił unowocześnić Polskę i otworzyć ją na Zachód. Podobnie jak Gomułka, został powitany przez społeczeństwo z dużymi nadziejami, które miały zostać zrealizowane za zachodnie pożyczki.

Edward Gierek w czasie obchodów święta 1 Maja; z lewej premier Piotr Jaroszewicz

Pierwsze lata jego władzy to okres intensywnej rozbudowy przemysłu, wzrost wynagrodzeń, za które można było kupować towary z importu (m.in. Coca-Colę). Przybywało mieszkań i samochodów, można było wyjeżdżać za granicę (głównie jednak do innych państw demokracji ludowej), nie brakowało pracy, a rozdęta propaganda wmawiała społeczeństwu, że polska gospodarka jest dziesiątą gospodarką świata. Na zdjęciu: Fiat 126p, popularny polski samochód na włoskiej licencji,  zwany przez Polaków mydelniczką.

Przez wielu okres ten jest wspominany jako okres względnego dobrobytu, ale już w połowie dekady zaczęło okazywać się, że dobrobyt ten nie wynika z realnych sukcesów gospodarczych, lecz z kredytów, których spłata zaczęła coraz bardziej ciążyć na polskiej gospodarce – ogólna kwota zadłużenia wyniosła 60 mld dolarów. (Ostatnią ratę w wysokości 886 mln dolarów Polska spłaciła Klubowi Paryskiemu dopiero w 2009 r., ostatni dług został spłacony w 2012 r.)

Huta „Katowice”, sztandarowa inwestycja epoki Gierka, obecnie własność  Arcelor Mittel Polen / foto: Petr Stefek

W 1975 r. gospodarka załamała się, co znowu doprowadziło do protestów (strajki w Ursusie i w Radomiu w czerwcu 1976 r.), a w dalszej konsekwencji do organizowania się środowisk opozycyjnych w ramach Komitetu Obrony Robotników. Z KOR-u wywodzili się działacze zasłużeni później dla powstania wolnej i demokratycznej Polski.

„Nie lubię poniedziałku” (1971) – satyryczny obraz PRL-u

Schyłkowy okres rządów Gierka to okres nasilającego się kryzysu gospodarczego, czego przejawem był niedostatek żywności i wprowadzenie kartek na cukier (1976-1985). Edward Gierek ustąpił ze stanowiska I sekretarza PZPR na skutek strajków podjętych w 1980 roku na Wybrzeżu. Zastąpił go generał Wojciech Jaruzelski.

Strajki w Stoczni Gdańskiej, sierpień 1980   

Ważnym wydarzeniem tej dekady była dla wielu Polaków pierwsza pielgrzymka papieża Jana Pawła II, która odbyła się w dniach 2-10 czerwca 1979 r. w ramach obchodów 900. rocznicy męczeńskiej śmierci biskupa Stanisława (czytaj: Zagadka historii). Władze starały się utrudnić przyjazd papieża i bagatelizować to wydarzenie propagandowo, ale nie były w stanie przeciwstawić  się entuzjazmowi tłumów.  Ta pierwsza wizyta zapoczątkowała serię następnych, które początkowo odbywały się co cztery lata, a potem znacznie częściej. Na zdjęciu: Jan Paweł II w czasie pierwszej pielgrzymki do Polski.

6. Lata 80.

Lata 80. przygotowały grunt pod zmianę ustrojowa państwa polskiego i oddanie władzy przez rząd komunistyczny, który ostatecznie uświadomił sobie coraz większy rozdźwięk ze społeczeństwem i brak możliwości wyjścia z kryzysu gospodarczego bez zmiany zasad funkcjonowania gospodarki. Te istotne przemiany zapoczątkowały strajki w lipcu i sierpniu 1980 roku, które zakończyły się podpisaniem 31 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej tzw. Porozumień Sierpniowych i utworzeniem wolnego związku zawodowego NSZZ Solidarność. Na jego czele 2 października 1981 r. stanął Lech Wałęsa. (Czytaj także: Sekrety Danuty Wałęsy.)

Strajki w Stoczni Gdańskiej i Lech Wałęsa z lat. 70.

 Podpisanie Porozumień Sierpniowych

Początkowo czysto ekonomiczne postulaty Solidarności zaczęły stopniowo przeradzać się w żądania o charakterze politycznym – pluralizacji życia politycznego, respektowania podstawowych wolności obywatelskich, wprowadzenia samorządności pracowniczej i terytorialnej. Głęboka radykalizacja nastrojów związkowców, wyrażana przez niektórych hasłami, że „na drzewach zamiast liści będą wisieć komuniści” (tak było), a także nasilanie się akcji strajkowych skłoniły władze do cofnięcia wywalczonych przez Solidarność swobód i wprowadzenia 13 grudnia 1981 r. stanu wojennego. Zasadność tej decyzji, motywowanej m.in. obawami przed interwencją radziecką, jest do dziś przedmiotem zażartych sporów.  Na zdjęciu: generał Wojciech Jaruzelski ogłasza wprowadzenie stanu wojennego.

Czołgi w Zbąszyniu

 Stan wojenny 1981 – utwór „Jest ciemno” wyk. Andrzej Kołakowski

Stan wojenny (13 grudnia 1981 – 22 lipca 1983 r.) ograniczył znacznie swobody obywatelskie, zawiesił działanie NSZZ Solidarność (który jednakże nie zaprzestał działalności, ale prowadził ją w konspiracji), wprowadził cenzurę, godzinę policyjną, kontrolę wojskową nad zakładami pracy, a na ulicach pojawiły się czołgi i samochody opancerzone. Działaczy opozycyjnych internowano. Niestety, i tym razem polała się krew – 16 grudnia 1981 r. w kopalni „Wujek” w Katowicach zmilitaryzowane oddziały milicji (ZOMO) zabiły dziewięciu górników.

W kolejnych latach władze PRL starały się wyprowadzić gospodarkę z zapaści, której najlepszym symbolem stały się puste półki sklepowe i reglamentacja żywności, ale podejmowane przez nie reformy nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, a nastroje społeczeństwa pogarszały rosnące ceny towarów i usług. W 1988 r. przez kraj przetoczyła się kolejna fala strajków, która doprowadziła do nawiązania kontaktów władzy z przedstawicielami opozycji. Na zdjęciu: kartka żywnościowa.

Rekonstrukcja sklepu z lat 80., wystawa „Droga do wolności”, Gdańsk

31 sierpnia 1988 r. doszło do spotkania ministra spraw wewnętrznych gen. Czesława Kiszczaka z Lechem Wałęsą, na których omawiano możliwość podjęcia rozmów z opozycją w celu przedyskutowania reform. Wstępne rozmowy na ten temat przeprowadzano w ośrodku rządowym w Magdalence, a ich rezultatem było dogadanie się w sprawie terminu i formy rozmów obydwu stron. Obrady tzw. Okrągłego stołu miały rozpocząć się na początku 1989 r.

7. Najweselszy barak w obozie

Epoka tzw. PRL-u jest epoką, której nie sposób przedstawić w jednolicie czarnych lub białych kolorach. Z jednej strony był to okres nieustannych nadziei i rozczarowań, wyrażanych poprzez powtarzające się cyklicznie protesty, okres biedy i niedostatku, w którym problemem był np. zakup papieru toaletowego, żywność w pewnym momencie przydzielano na kartki, szczytem marzeń było byle jakie mieszkanie i fiat 126p.

Typowy blok epoki socjalizmu, Lublin (widok obecny)

Nie mniej dokuczliwy był brak suwerenności państwowej, konieczność ubiegania się o paszport, dławienie wolności prasy i mediów, prześladowanie opozycji, pogłębiająca się przepaść cywilizacyjna dzieląca Polskę od krajów zza żelaznej kurtyny. Na zdjęciu: rekonstrukcja celi dla opozycjonistów, wystawa „Drogi do wolności”, Gdańsk

Z drugiej jednak strony miliony chłopskich i robotniczych dzieci otrzymały możliwość darmowego studiowania i związanego z tym awansu społecznego. Pracownicy zakładów przemysłowych otrzymywali dużą pomoc socjalną i darmowe mieszkania, a ich dzieci mogły za niewielkie pieniądze wyjeżdżać co roku na wakacje. Stosunek do PRL-u jest zatem zróżnicowany, wahający się od nienawiści do sentymentu, jedno nie ulega natomiast wątpliwości – kontrolując media, władza nie zakneblowała ust społeczeństwu. Nigdy nie było ono zastraszone i nie bało się mówić. W okresie PRL-u powstało mnóstwo znakomitych komedii wyśmiewających absurdy epoki i pokazujących zaradność społeczeństwa, które doskonale radziło sobie z oszukiwaniem „ich” władzy. Dokładano jej w kabaretach (słynna krakowska „Piwnica pod Baranami”, telewizyjne Kabarety Olgi Lipińskiej”), a wszelkiego rodzaju aluzje i puszczanie oka do widzów były dla nich (a i samej władzy też) doskonale czytelne. Poczucie humoru nigdy nie opuszczało Polaków i dlatego lubili nazywać swój kraj „najweselszym barakiem w obozie”. Na zdjęciu: plakat reklamowy z lat 50.

To w tej właśnie epoce powstały najwartościowsze filmy, ze słynną polską szkołą lat 50., programy telewizyjne („Kabaret Starszych Panów”) oraz seriale, które po dziś dzień stanowią żelazny repertuar różnych stacji telewizyjnych. To z tej epoki pochodzi pokolenie najwybitniejszych polskich aktorów, którym dorobku i możliwości artystycznych pozazdrościć może współczesna generacja, zmuszona do grywania w mydlanooperowych telenowelach i serialach. Na zdjęciu: popularny „Kabaret Olgi Lipińskiej”.

Fani piłki nożnej mogą dodać, że to w latach 70. mieliśmy najwspanialszą drużynę piłkarską, prowadzoną przez niezastąpionego Kazimierza Górskiego.

Złota jedenastka Kazimierza Górskiego

Byliśmy może śmieszni, żałośni i zacofani, ale także w walce o swobody uparci i niezłomni. Dysponowaliśmy przy tym wspaniałą kadrą intelektualistów, która we współpracy z robotnikami przygotowała kraj do wielkiej zmiany. To właśnie my wyjęliśmy ten kamyczek, który uruchomił w Europie wschodniej lawinę zmian i zakończył niezbyt udany eksperyment pod nazwą „socjalizm”. (Czytaj także: Kraina absurdów.)

 PRL (montaż)